ul. Smoleńsk 6
Udając się w kierunku ulic Smoleńsk czy Zwierzynieckiej warto zatrzymać się i przyjrzeć się bliżej zabudowaniom klasztornym i kościołowi przy ul. Smoleńsk 6 - to kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny oraz klasztor Felicjanek.
Cały istniejący do dziś kompleks przy ul. Smoleńsk zaprojektował Feliks Księżarski – klasztor i kościół zostały częściowo otoczone ogrodem, przechodząc przez bramę od razu stajemy przed fasadą kościoła. Prezbiterium zwrócone jest na stronę południową i bezpośrednio do niego przylega budynek klasztoru, ulokowany równolegle do ul. Smoleński, wzdłuż osi wschód-zachód.
Kościół Felicjanek został wybudowany w latach 1882 – 1884. Budową kierował znany z innych krakowskich realizacji budowniczy Sebastian Jaworzyński. Prawdopodobnie miał on spory wpływ na ostateczny wygląd budowli, a pierwotne projekty F. Księżarskiego zostały w trakcie prac budowlanych częściowo zmienione i prawdopodobnie znacznie okrojone. Świątynię konsekrowano w 1884, a dziesięć lat później przy kościele zbudowano jeszcze kaplicę grobową Felicjanek wg projektów krakowskiego architekta Karola Zaremby.
Kościół reprezentuje eklektyczny styl XIX wieku, a najwięcej znajdziemy w nim elementów nawiązujących do sztuki romańskiej. Zbudowany z czerwonej cegły, na kamiennym cokole, zachowuje bardzo prosty, surowy wygląd. Trójdzielną fasadę zwieńczoną trójkątnym szczytem, zdobi portal wejściowy oraz duże, trójdzielne okno. Po bokach portalu ustawione są na cokołach kolumienki z kostkowymi kapitelami, a nad portalem: dekoracyjna galeryjka arkadowo kolumnowa. Powyżej zakomponowano duże okno, o nawiązującym do okien romańskich kształcie: trójdzielne, zamknięte półkoliście. Ponad oknem, w szczycie zdobionym geometrycznym, ceglanym fryzem widzimy niewielką, półkoliście zamkniętą wnękę, w której stoi kamienny posąg Jezusa. W bocznych polach fasady również znajdują się okna – prostokątne, zamknięte półkoliście. Zwróćmy jeszcze uwagą na elewację kaplicy grobowej – zdobi ja półkolista, arkadowa wnęka z wejściem do kaplicy i półkoliste okno, a w szczycie umieszczone jest płaskorzeźbione w kamieniu godło zakonu – czyli dwie skrzyżowane ręce Marii. Surowość fasady kościoła przełamują elementy otynkowane na jasny kolor, kontrastujące z ciemną czerwienią cegły – jasnym kolorem świecą kolumienki we fryzie ponad portalem, obramienia wszystkich okien i kolumienki w oknie środkowym.
Elewacje bocznych naw są oszkarpowane, a w zwieńczeniu zdobi je geometryczny, ceglany fryz, również elewacja nawy głównej jest dekorowana kamiennym fryzem – tu widzimy fryz arkadkowy. W ścianach naw bocznych umieszczone są dwa rzędy okien – okna dolne, oświetlające nawy boczne są koliste, a górne – oświetlające empory, są prostokątne i zamknięte półkoliście. Budowla pokryta jest dwuspadowym dachem nad nawą główną i prezbiterium, nad nawami bocznymi – pulpitowym, a nad całością góruje arkadkowa wieżyczka z latarnią, którą zdobi wzorowana na krakowskim kościele Mariackim złota korona.
Plan kościoła również jest bardzo prosty – kwadratowy, czteroprzęsłowy korpus z nawą główną przechodzącą w jednoprzęsłowe prezbiterium. Za prezbiterium znajduje się chór zakonny. Od strony wschodniej do nawy przylega prostokątna kaplica grobowa, do której prowadzą dwa wejścia – bezpośrednio z kościoła oraz osobne wejście od zewnątrz.
Gdy wejdziemy do wnętrza kościoła z pewnością odnajdziemy w nim elementy, które nawiązują do architektury romańskiej. Nie ma tu wiele dekoracji, jest jasny podział wnętrza i umiarkowanie zakomponowane rzeźbione motywy dekoracyjne. Nawy kościoła są oddzielone prostokątnymi filarami, które ozdobiono podwójnymi, toskańskimi pilastrami. Nawa główna i prezbiterium są dużo wyższe od naw bocznych, przekryto je białym sklepieniem kolebkowym z żeberkami.
W prezbiterium naszą uwagę zwraca oczywiście ołtarz główny. Tak jak inne ołtarze w tym kościele, został wykonany w 1884 przez rzeźbiarza z Przemyśla: Ferdynanda Majerskiego. Otrzymał kształt, nawiązujący do duchowości zakonu felicjanek. Drewniana nastawa ołtarza naśladuje formę tabernakulum z baldachimowym tronem eucharystycznym – tu ustawiana jest Monstrancja na potrzebę całodziennej adoracji. Boczne skrzydła ołtarza – prostokątne, półkoliście zakończone, przyciągają wzrok bardzo dekoracyjną, ażurową formą, a wśród zdobiących je ornamentów możemy wypatrzeć charakterystyczne maswerki i stylizowane motywy roślinne. Po bokach ołtarza ustawione są jeszcze dwie duże, gipsowe figury klęczących z pochylonymi głowami aniołów. Tuż za ołtarzem głównym wydzielono w prezbiterium osobną przestrzeń przeznaczoną na zakonne oratorium – jest ono oddzielone przeszkloną ścianą.
Żywa kolorystyka ścian trochę odbiera wnętrzu średniowieczny charakter. Ściany mają intensywne, ciepłe kolory: żółte i pomarańczowe, z którymi kontrastują elementy otynkowane na biało. Nawy boczne oraz zbudowane nad nimi empory otwierają się ku nawie głównej półkolistymi arkadami, o mocno zaakcentowanych białym kolorem profilach. Bielą wyróżniają się również kapitele pilastrów na filarach oraz arkadkowy fryz na parapetach empor.
Patrząc ku górnym strefom wnętrza kościoła zwróćmy uwagę jeszcze na chór muzyczny
z neoromańskimi organami z ażurową balustradką z końca XIX wieku.
Popatrzmy również na witraże. W północnym oknie nawy głównej przedstawiona jest monstrancja oraz dwie postaci świętych po bokach: Klara oraz Franciszek z Asyżu. Witraż środkowy powstał w 1945 i zastępuje wcześniejszy, a postaci świętych wykonane zostały w 1884 wg projektów Wandy Wojnarowskiej. Jeszcze jeden witraż zobaczymy w oknie kaplicy grobowej – tu przedstawiono godło zakonu felicjanek: Serce Maryi przeszyte mieczem, a w Nim krzyż z Hostią i skrzyżowane ręce Chrystusa i św. Franciszka.
Jak już wcześniej wspomniano, autorem ołtarzy w kościele jest Ferdynand Majerski, i tak jak ołtarz główny również pozostałe mają podobny architektoniczny, eklektyczny styl. W nawach bocznych ustawione są cztery drewniane ołtarze z gipsowymi figurami świętych Antoniego Padewskiego i Józefa, oraz figur Jezusa i Marii. W lewej nawie bocznej zobaczymy ołtarz poświęcony założycielce Zakonu Felicjanek bł. Marii Angeli Truszkowskiej – w mensie tego ołtarza wystawione są relikwie błogosławionej.