Dzisiejsza data:

ul. Komandosów 25

           Aby zwiedzić zabytkowy kościół św. Bartłomieja, należy udać się na zbudowane po zachodniej stronie Wisły Osiedle Podwawelskie, w Dzielnicy VIII Dębniki. Kościół usytuowany jest w bliskim sąsiedztwie osiedlowych zabudowań, w pobliżu ruchliwej ul. M. Konopnickiej i ul. Komandosów. Tereny te kiedyś stanowiły obszar wiejski, a w źródłach historycznych pojawiają się inne jego nazwy „Błonie” oraz „Ludwinów” (ta nazwa funkcjonuje od 1. połowy XVIII wieku i jest używana również dziś w odniesieniu do dzielnicy). W granice miasta obszar ten został włączony w 1910 roku.

           W XVII wieku na terenie dzisiejszego osiedla swój folwark posiadała rodzina Grabiańskich, a w 1694 jeden z jej członków – sekretarz królewski Jana III Sobieskiego, Ludwik Mikołaj Grabiański zbudował przy folwarku niedużą kaplicę na kwadratowym planie, której nadano wezwanie św. Bartłomieja. Przez kolejne stulecia folwark Grabiańskich wraz z kaplicą kilkakrotnie zmieniał właścicieli - na początku XVIII wieku przeszedł na własność rodziny Szymona i Ludwiki Luxarowiczów, następnie należał do biskupa Felicjana Konstantego Szaniawskiego, który z kolei dobrami ludwinowskimi uposażył założone na Stradomiu seminarium Księży Misjonarzy. W 2. połowie XVIII wieku krakowski biskup Kajetan Sołtyk udzielił pozwolenia na odprawianie nabożeństw w kaplicy dla mieszkańców Ludwinowa, a w 1779 z inicjatywy ks. Jana Duvalla powstała samodzielna ludwinowska parafia św. Bartłomieja, która oprócz Ludwinowa miała jeszcze obejmować między innymi Dębniki i Podgórze. Na początku kolejnego stulecia majątek wraz z kaplicą został zakupiony i odnowiony przez Franciszka Rippera, a pod koniec wieku zakupiła go rodzina Batków. W 1. połowie XX wieku kościół był zaniedbywany i zrujnowany, a został odbudowany w latach 60. z inicjatywy ks. rektora Adama Gacka i pod kierownictwem konserwator Teresy Waśniewskiej. Obecnie nie jest już kościołem parafialnym, ale należy do utworzonej na szybko rozbudowującym się w XX wieku Osiedlu Podwawelskim parafii Matki Boskiej Fatimskiej, dla której w latach 80. XX wieku wybudowano nową, większą świątynię.

           Kościółek św. Bartłomieja jest niewielkich rozmiarów, barokową budowlą o jednej nawie i nieco niższym od niej prezbiterium, umieszczonym w półkolistej absydzie. Zewnętrzne elewacje kościoła są otynkowane na biało, a prostokątną bryłę nawy dekorują płaskie pilastry umieszczone na narożnikach oraz dekoracyjny fryz pod gzymsem, obiegający całą budowlę. We wszystkich czterech ścianach znajdują się wysoko ulokowane małe, prostokątne okienka zamknięte łukiem odcinkowym. Fasada kościoła zwrócona jest ku stronie zachodniej i zwieńczona trójkątnym frontonem. Od tej strony widzimy poprzedzającą nawę prostokątną kruchtę, nakrytą dwuspadowym dachem, zbudowaną pod koniec XIX wieku, w czasie remontu prowadzonego przez rodzinę Batków. Wykonano tam małe, prostokątne wejście do kościoła, ujęte w proste, profilowane obramienie i poprzedzone trzystopniowymi, kamiennymi schodkami. W 1. połowie XX wieku dobudowano przy kościele drugą kruchtę, mniejszą i niższą, umieszczoną od strony południowej. Jeszcze jedno wejście do nawy znajduje się od strony północnej, i jest ujęte w kamienny portal zwieńczony przerwanym przyczółkiem.

           Nad nawą na dachu widzimy zgrabną, sześcioboczną wieżyczkę na sygnaturkę nakrytą ostrosłupowym hełmem zwieńczonym krzyżem. Pod kościołem znajduje się wyremontowana w 2. połowie XX wieku krypta, która obecnie służy jako sala katechetyczna oraz jako miejsce na Grób Pański w okresie świąt Zmartwychwstania Pańskiego.

           Wewnątrz zachodnia kruchta jest sklepiona kolebkowo, jej ściany są otynkowane na biało, a w ścianach bocznych umieszczone są dwa nieduże witrażowe okna, zamknięte łukiem odcinkowym. Przechodząc z kruchty do kościelnej nawy, mijamy kamienny, prostokątny portal z przerwanym przyczółkiem w zwieńczeniu. Został on wykonany w XVII wieku i pierwotnie służył jako główne wejście, nim dobudowano kruchtę.

           Wnętrze kościoła jest jasne i pogodne, zwraca uwagę subtelną dekoracją i harmonijną kompozycją oraz dopasowanym wyposażeniem. Nawa przekryta jest sklepieniem krzyżowym, a jej ściany artykułują zakomponowane w narożach cztery płaskie pilastry o korynckich, złoconych kapitelach. Złocenia pojawiają się również na obiegającym nawę i prezbiterium profilowanym gzymsie. Po prawej stronie przy ścianie nawy ustawiony jest datowany na XIX wiek marmurowy ołtarz z ujętym w złotą ramę obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, okrytym złotą, metalową sukienką. Na antepedium ołtarza widnieje złoty hierogram Marii, pole centralne flankują zielone, marmurowe kolumny o złoconych bazach i kapitelach, a w zwieńczeniu widzimy gołębicę wśród złotej, promienistej glorii. Ołtarz ten został ufundowany przez wspomnianą już wcześniej rodzinę Batków.

           W ścianie prezbiterium wykonane są trzy duże, prostokątne wnęki, a w środkowej zakomponowano ołtarz główny, wykonany w XX wieku. Antepedium ołtarzowe zdobi złoty hierogram Chrystusa i złocone snycerskie ornamenty. Przed ołtarzem, na prostej mensie ustawiono złocone tabernakulum. Pole centralne retabulum ołtarzowego ujęte jest dwoma kanelowanymi półkolumnami o złoconych kapitelach, oraz złoconym ornamentem w formie pionowego splotu liści i kwiatów. W polu tym ustawiono piękny obraz z XIX wieku ze sceną Przemienienia Pańskiego, oprawiony w złotą ramę. Ponad obrazem wznosi się faliste zwieńczenie, zdobione złotymi ornamentami. Jasna kolorystyka oraz lekka, zgrabna forma ołtarza sprawiają, że bardzo dobrze wpasowuje się on w małą przestrzeń prezbiterium. W górnej strefie ściany prezbiterium umieszczone są trzy małe okienka witrażowe, osadzone w głębokich wnękach, a na sklepieniu zobaczymy odsłoniętą w latach 70. XX wieku dekoracyjną kompozycję: wykonane ze stiuku i pozłocone przedstawienie Trójcy Świętej w otoczeniu chmur i małych główek aniołków.

           Zwiedzając kościółek, zwróćmy uwagę na namalowany w 1976 przez gdańskiego artystę Witolda Minkiewicza wizerunek Matki Bożej Nieustającej Pomocy, który w 1979 został uroczyście ukoronowany. Poza tym w kościele zobaczymy jeszcze zaprojektowany przez ks. A. Gacka konfesjonał oraz chrzcielnicę wykonaną dla kościoła w latach 70. XX wieku.

           Kościółek św. Bartłomieja w latach 70. XX wieku został wpisany do rejestru zabytków, mimo, że jest to budowla niedużych rozmiarów, stanowi ważny i godny odwiedzenia punkt na planie osiedla Podwawelskiego.