dekanat II
Kraków – Kazimierz
ul. Bobrowskiego 6
Kościół św. Kazimierza jest kościołem parafialnym na Grzegórzkach – osiedlu należącym do Dzielnicy II Grzegórzki. Dziś jest to niemal centrum Krakowa, ale do około połowy XIX wieku Grzegórzki były podkrakowską wsią. Obszar ten stopniowo rozwijał się, powstawały liczne zakłady przemysłowe i rzemieślnicze, a w 1910 został oficjalnie włączony w granice miasta. Kościół św. Kazimierza usytuowano na niewielkim placu otoczonym drzewami i ograniczonym ulicami Grzegórzecką i Bobrowskiego. Zbudowany został w latach 1934 - 1949, a twórcą projektu jest jeden z najwybitniejszych krakowskich architektów 1. połowy XX wieku Franciszek Mączyński.
Do momentu wybudowania kościoła na Grzegórzkach, msze święte były odprawiane w przeznaczonej do tego specjalnej sali Ochronki. Sala ta jednak przestawała wystarczać dla coraz większej grupy wiernych, i w 1925 narodził się pomysł, by wybudować świątynię. Rozpoczęto intensywne gromadzenie potrzebnych do budowy środków, a z inicjatywy ks. A. Sapiehy w latach 1926 - 1928 zbudowano dom katolicki, który miał pełnić funkcję ośrodka duszpastersko oświatowego. W 1928 erygowano nową parafię na Grzegórzkach – parafię św. Kazimierza, a rolę kościoła parafialnego pełniła urządzona w 1930 w domu katolickim kaplica. Wiosną 1934 ruszyły prace budowlane i w lipcu tego roku poświęcono uroczyście kamień węgielny pod nowy kościół. Poświęcono go już w 1940, mimo, że budowa nie była jeszcze ukończona, a przez następna lata trwały prace nad wyposażeniem. Uroczysta konsekracja kościoła nastąpiła w 1948 roku. W 1979 przeprowadzono częściową odnowę kościoła – wówczas powstał nowy wystrój w prezbiterium. Zbudowany w latach dwudziestych dom parafialny przez długie lata należał do świeckich władz, w 1988 został odzyskany przez parafię i obecnie znajduje się tam Katolicki Dom Kultury im. ks. kard. Adama Sapiehy.
Kościół św. Kazimierza jest niewielkich rozmiarów, trzynawową budowlą orientowaną, wzniesioną na prostokątnym planie i od strony wschodniej zakończoną absydą. Do południowej nawy bocznej dobudowany został niewielki przedsionek. Zewnętrzne elewacje kościoła zostały pomalowane na jasnożółty kolor, a elementy artykulacji ścian: lizeny, gzyms i inne mają kolor biały. Taka kolorystyka ścian narzuca skojarzenie z architekturą klasycyzmu, która często stosowała w elewacjach jasne, lekkie barwy. W prostej, dzielonej na trzy pola fasadzie kościoła umieszczono jeden prostokątny otwór wejściowy w polu środkowym, a powyżej duże, okrągłe okno z witrażem. Natomiast w polach bocznych fasady widzimy po trzy małe, wąskie, prostokątne okienka. Oglądając kościół od zewnątrz, zwróćmy również uwagę na jego część zachodnią – zobaczymy tam duży, biały krzyż na ścianie zamykającej prezbiterium absydy i umieszczony tuż poniżej krzyża kamień węgielny podpisany datą 1934, poświęcony przez metropolitę krakowskiego ks. arcybiskupa Adama Sapiehę. Tuż przy absydzie ustawiona jest na prostokątnym postumencie nieduża, biała figura Matki Bożej Niepokalanej, która została tu przeniesiona z Ogrodu Strzeleckiego (Ogród znajduje się przy ul. Lubicz, w pobliżu pałacyku nazywanego Celestatem). Figurka Matki Bożej została gruntownie odnowiona i poświęcona przez ks. arcybiskupa Karola Wojtyłę w 1966 w czasie uroczystych obchodów1000 rocznicy chrztu Polski.
Wchodząc do kościoła zobaczymy liczne tablice pamiątkowe na ścianach przedsionka. Umieszczono tam tablicę ku czci ofiar Dąbia pomordowanych w 1945 oraz parafian, którzy umarli za Ojczyznę. Znajdują się tam również marmurowe tablice poświęcone pamięci wybitnych duszpasterzy parafii: tablica z płaskorzeźbionym portretem ks. prałata Zygmunta Bubaka oraz tablica ku pamięci ks. Jana Maca (1879 - 1972) - pierwszego proboszcza parafii i budowniczego kościoła.
Wystrój kościoła jest raczej skromny, bez nadmiaru dekoracji i sprzętów. Ściany pomalowane są na jasno żółty kolor, a przez barwne witrażowe okna wpada łagodne, ciepłe światło. Wydłużone, prostokątne wnętrze podzielone jest na trzy długie, pięcioprzęsłowe nawy, oddzielane prostokątnymi, białymi filarami. Nad przedsionkiem umieszczono prosty chór muzyczny, gdzie ustawione są organy, zbudowane przez firmę Biernackiego i poświęcone w 1962 roku. Nawa główna kościoła jest zdecydowanie wyższa, w górnej strefie jej ścian bocznych umieszczono po trzy nieduże, ośmiokątne okna z witrażami, zaprojektowanymi przez Erwina Czerwenkę. W witrażach ściany północnej widzimy scenę adoracji Najświętszej Marii Panny przez anioły – Maryja Panna jest przedstawiona w środkowym witrażu, aniołowie natomiast w dwóch bocznych. W witrażach po stronie południowej widzimy podobnie zakomponowaną scenę adoracji Chrystusa Króla przez aniołów. Witraże zostały poświęcone w 1958 przez ks. Ferdynanda Maca.
Prostokątne prezbiterium jest zakończone półkolistą absydą z dwoma prostokątnymi oknami. W półkolistym łuku absydy, zaakcentowanym pomalowaną na ciemnobrązowy kolor archiwoltą ustawiono ołtarz.
Stojący w kościele obecnie ołtarz główny zastąpił w latach siedemdziesiątych wcześniejszy ołtarz. Wówczas był to marmurowy ołtarz na kamiennej mensie, zaprojektowany przez Leopolda Galińskiego i wykonany w 1948 przez Stanisława Bodnickiego. W ołtarzu tym umieszczone były relikwie śś. Wojciecha oraz Stanisława. Obecnie w prezbiterium kościoła św. Kazimierza zobaczymy zakomponowana symetrycznie rzeźbioną w drewnie i polichromowaną Grupę Ukrzyżowania: umieszczony między dwoma oknami absydy Krucyfiks z Chrystusem, a po bokach ustawione duże, złocone figury Matki Boskiej Bolesnej oraz św. Jana Ewangelisty. Rzeźby te wykonał J. Pieszczek w 1974 roku. Poniżej grupy Ukrzyżowania, w antepedium ołtarza umieszczony został obraz T. Barweckiego Ostatnia Wieczerza.
Prezbiterium jest oddzielone od nawy prostokątnym łukiem tęczowym, w którym umieszczono na belce duży, drewniany krucyfiks. Powyżej krucyfiksu zobaczymy duże malowidło, wykonane przez Tadeusza Barweckiego według projektu Kazimierza Wiercika. Malowidło to ukazuje scenę mistycznej wizji św. Kazimierza, któremu towarzyszą Jan Długosz i rodzina. Pod łukiem tęczowym po lewej stronie ustawiono drewnianą ambonę, zdobioną złoconymi płaskorzeźbami Czterech Ewangelistów. Natomiast po prawej stronie ustawiona jest biała, marmurowa chrzcielnica oraz piękna figura patrona kościoła - św. Kazimierza, stojąca na prostym, wysokim postumencie, wykonana przez lwowską artystkę Jadwigę Horodyską.
W kościele zwróćmy jeszcze uwagę na ustawiony w północnej nawie ołtarz boczny, poświęcony Matce Boskiej Różańcowej. Ołtarz ten jest fundacją kupca Józefa Głogowskiego, wykonał go w 1941 krakowski artysta Władysław Popek według projektu Z. Wiercika. Wykonany jest ze sztucznego marmuru w kolorze zielonym, a w jego polu centralnym umieszczony jest obraz Marii z Dzieciątkiem, wręczającej różaniec klęczącemu przed Nią św. Dominikowi, namalowany przez Zdzisława Giedliczkę. Po bokach obrazu ustawione są dwie figury: św. Jana Ewangelisty oraz św. Józefa.
W kościele znajdują się dwie kaplice. W przedłużeniu północnej nawy, na lewo od wejścia ulokowano Kaplicę Pojednania. W kaplicy tej zobaczymy marmurowy ołtarz z wizerunkiem św. Maksymiliana Marii Kolbego. Druga kaplica znajduje się w południowej nawie – jest to kaplica Miłosierdzia Bożego. Tam ustawiony jest ołtarz z 1942, zaprojektowany przez Z. Wiercika i wykonany przez W. Popka. Ołtarz ten jest fundacją doktora Rudolfa Żaka. W jego polu centralnym widzimy namalowany przez T. Barweckiego obraz "Jezu ufam Tobie". W tej kaplicy umieszczono powiększoną do dużych rozmiarów reprodukcję tzw. Chusty Weroniki z odbiciem twarzy Chrystusa, pokrywającym się idealnie z obliczem Chrystusa z Całunu Turyńskiego. Reprodukcja ta została ofiarowana kościołowi przez parafian. Zwiedzając kaplice zwróćmy jeszcze uwagę na dwa powstałe w 1942 witraże, zaprojektowane również przez E. Czerwenkę. W oknie bliższym ołtarzowi zobaczymy ujętą w krzyż kompozycję: Serce Pana Jezusa cierniem koronowane, a w dolnej części postać modlącego się anioła. Na drugim witrażu ukazane są symbole Eucharystyczne.
W kościele zobaczymy też kilka obrazów – w prezbiterium na północnej ścianie umieszczono dwa obrazy namalowane w latach siedemdziesiątych przez Adama Suzina: Bł. Jadwigę oraz Św. Jana Kantego. Na ścianach naw bocznych zobaczymy podobnie wykonane przedstawienia kolejnych dwóch polskich świętych: św. Brata Alberta oraz św. Stanisława Kostki. Poza tym w nawach bocznych umieszczono stacje Drogi Krzyżowej, wykonane w 1941 przez Z. Wiercika.
Kościół św. Kazimierza na Grzegórzkach to przykład historyzującej architektury modernistycznej – zwróćmy uwagę na doskonale wyważone proporcje bryły, lekką i jasną kolorystykę elewacji i wnętrza oraz skromny i harmonijny jego wystrój, czyli cechy, które budzą skojarzenia z architekturą klasycyzmu.
Opracowała Katarzyna Zychowicz