Kościół parafialny pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty

Dekanat 02 – Kraków Kazimierz

Dzielnica I Stare Miasto

ul. Augustiańska 7

31-064 Kraków

           Przylegający do zabudowań klasztoru Augustianów od strony północnej kościół śś. Katarzyny i Małgorzaty – najstarszy wśród klasztornych kościołów w Krakowie, dziś stoi w skrzyżowaniu ulic Augustiańskiej i Skałecznej, od strony południowej i wschodniej kościół jest otoczony metalowym ogrodzeniem z początku XX wieku. Jego budowę rozpoczęto już w 1. połowie XIV wieku, a jako pierwsza powstała kaplica św. Doroty, ulokowana przy wschodnim ramieniu klasztoru, którą konsekrowano w 1365 roku. W 1378 odbyła się uroczysta konsekracja prezbiterium kościoła, której dokonał biskup Jan Bodzanta. Dalsza budowa kościoła trwała dość długo – pod koniec XIV wieku lub z początkiem XV wieku ukończono wznoszenie korpusu.

           Za Michałem Rożkiem:

           Interesującą historię o funduszach zdobytych przez Augustianów na budowę kościoła przekazał Jan Długosz. Kiedy w roku 1385 pretendent do ręki królowej Jadwigi, książę Wilhelm musiał uciekać z Krakowa, miał jakoby zostawić przywiezione przez siebie skarby u Gniewosza z Dalewic. Tenże ukrył je u Augustianów, gdzie po upływie pewnego czasu przeor klasztoru znalazłszy skarb przeznaczył go na ukończenie kościoła św. Katarzyny. Upominał się o te skarby syn Gniewosza, ale bez skutku.

            Część wschodnią nawy południowej przeznaczono na kaplicę rodziny Lanckorońskich - tą funkcję pełniła ona do początku XVI wieku, od 1507 natomiast stanowiła mauzoleum rodziny Jordanów, którego głównym elementem wystroju był monumentalny nagrobek, stojący w nawie do dziś. Na przedłużeniu nawy południowej ku zachodowi ufundowana została na początku XV wieku przez Ścibora ze Ściborzyc kaplica nazwana Węgierską. Przy nawie południowej dobudowano wówczas jeszcze kruchtę – z tej strony znajduje się też główne wejście do świątyni, nie od strony zachodniej.

           W 1. połowie XV wieku kościół został mocno uszkodzony w czasie trzęsienia ziemi, zniszczone zostały wówczas zupełnie sklepienia w prezbiterium. Odbudowano je około połowy XV wieku, a dalsze prace budowlane w kościele kontynuowano jeszcze na początku XVI wieku. Wówczas powstały nowe sklepienia nawy głównej, szczyt w części zachodniej kościoła oraz wieżyczka na sygnaturkę. W XVI wieku kościół ponownie dwukrotnie uległ poważnemu uszkodzeniu – w pierwszej połowie stulecia w wyniku powodzi zostały mocno naruszone filary w nawach kościoła, posadzki i krużganki, a w 1556 kolejny pożar zniszczył liczne elementy wyposażenia kościoła, sklepienie nawy głównej oraz klasztorną bibliotekę. Sklepienie kościelne zostało wkrótce odbudowane przez włoskich muratorów: Aleksandra Gucci, Tomasza Robor oraz Antoniego Morosi. Niestety już w 1. połowie XVII wieku kościół znowu dotknęły kolejne dwa niszczące pożary.

           Kolejne katastrofy nawiedzające świątynie augustianów nie przerywały jednak prac przy jej budowie – przez cały XVII i XVIII wiek kontynuowano wyposażanie kościoła. W 2. połowie XVIII wieku świątynia znów została mocno zniszczona przez kolejne trzęsienie ziemi, a pod koniec stulecia, po zajęciu miasta przez wojska austriackie, była wykorzystywana na magazyny wojskowe. Kościół powrócił w ręce zakonu augustianów w 1814 roku. Ponieważ był wówczas już bardzo zniszczony, władze miasta zdecydowały, że zakonnicy zostaną przeniesieni do kościoła św. Marka i dawnego klasztoru Marków, a kościół miał zostać sprzedany i zburzony. Do tego na szczęście nie doszło – z inicjatywy przeora Wincentego Gaździńskiego anulowano decyzję o sprzedaży i zburzeniu kościoła i utworzono komitet działający na rzecz jego odnowy. Dzięki działalności komitetu już w 1. połowie XIX wieku pod kierownictwem architekta Ludwika Bejma rozpoczęły się prace przy budowie nowych dachów na kościele, a następnie remontowano sklepienia, ściany i okna, a architekt Karol Kremer zbudował pozorne sklepienie w nawie głównej. W 1864 odbyło się ponowne poświęcenie kościoła a do końca XIX wieku trwały dalsze prace nad restauracją świątyni i jej wyposażeniu. Od 1892 pracami w kościele kierował architekt Karol Knaus, do jego dzieł należy między innymi projekt chóru muzycznego w nawie głównej, on też, razem ze Stanisławem Odrzywolskim i Franciszkiem Mączyńskim kierował pracami przy konserwacji dachów i elewacji zewnętrznych. Odnowiono zachodnią fasadę, szkarpy opinające prezbiterium i korpus oraz częściowo wymieniono i zrekonstruowano takie elementy bryły jak gzymsy, zwieńczenia szkarp, maswerki okien.

           W czasie II wojny światowej kościół został częściowo uszkodzony – restaurowano go zaraz po wojnie w 1946 roku. W 1950 zakon augustianów został rozwiązany w Polsce przez metropolitę krakowskiego Adama Stefana Sapiehę i od tego momentu krakowski kościół był kościołem parafialnym. Kontynuowano tam prace remontowe i konserwatorskie, między innymi pod kierownictwem Józefa Tomasza Fazika, w 1979 poświęcono ponownie prezbiterium.

           Krakowski kościół Augustianów jest trzynawową gotycką bazyliką na prostokątnym planie, murowaną z cegły w układzie polskim z zastosowaniem kamienia łamanego oraz ciosu w niektórych partiach elewacji i detalach architektonicznych. Według pierwszych projektów kościół miał być dłuższy o jedno przęsło, o czym świadczą zachowane przed zachodnią elewacją kościoła fundamenty. W narożniku między prezbiterium a nawą północną zbudowano smukłą wieżyczkę schodową, która w niższej partii jest okrągła a wyżej wieloboczna, z otworami strzelniczymi, zwieńczona słabo występującym ceglanym machikułem. Na zewnątrz bryłę kościoła - z wyjątkiem północnej ściany prezbiterium opinają szkarpy a ich najwyższe partie są pokryte okładziną z ciosu i zdobione motywami trójliści. Kontrast czerwonej cegły i białych ciosowych okładzin jest tu ciekawym elementem dekoracyjnym zewnętrznej bryły. Bezwieżowa elewacja zachodnia, zbudowana na początku XV wieku zwieńczona jest wysokim szczytem rozczłonkowanym uskokowymi blendami, a nad nawą główną góruje ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę, wykonana w 1713 przez Szymona Cebulę, przykryta kopułką z latarnią.

           W niedalekim sąsiedztwie kościelnego prezbiterium, po południowo wschodniej stronie, stoi wzniesiona w XV wieku dzwonnica, zbudowana na planie kwadratu. Jej dolna kondygnacja jest gotycka – murowana z cegły, natomiast kondygnacja górna powstała już w XIX wieku, jest węższa, zbudowana z drewna.

           Wydłużone prezbiterium kościoła jest długością prawie równe korpusowi, zamknięte pięciobocznie i podzielone na cztery przęsła, a w części wschodniej podwyższone o sześć stopni. Jego przestronne, jasne wnętrze jest oświetlone przez wysmukłe okna z laskowaniami i maswerkami, umieszczone we wschodniej i w południowej ścianie, oraz przekryte sklepieniem gwiaździstym, założonym w latach 1444-1450. Na sklepieniu warto zwrócić uwagę na zworniki, na których zobaczymy płaskorzeźbione i polichromowane tarcze herbowe Półkozic rodziny Ligęzów, które wskazują nam najprawdopodobniej na fundatora budowy sklepienia – Jana z Bobrku Ligęzę. Na ścianie północnej prezbiterium, w jego pierwszym i drugim przęśle jest ustawiony kamienny, neogotycki chórek organowy, który w 2. połowie XIX wieku zajął miejsce pierwszego - drewnianego. Chórek wykonany został po 1860, natomiast organy, wykonane przez organmistrza Ignacego Wojciechowskiego, są datowane na lata 1866-1867, a w 1916 były odnawiane.

           Ołtarz główny, który obecnie możemy podziwiać w kościele, to prawdopodobnie już czwarty ołtarz stojący w tej świątyni. Pierwszy, który poświęcono w 1378, został zniszczony prawdopodobnie w 1443 roku. Drugi to prawdopodobnie malowany przez krakowskiego malarza, Mikołaja Haberschracka poliptyk augustiański, datowany na 1468, znajdujący się obecnie w krakowskim Muzeum Narodowym w Pałacu Biskupa Ciołka. Warto zapamiętać to dzieło, gdyż jest to jeden z najważniejszych zachowanych do dziś przykładów gotyckiego malarstwa tablicowego w Polsce. Ołtarz ten nie przetrwał w całości – możemy podziwiać dziś jedynie trzynaście zachowanych tablic, które przedstawiają różne sceny z życia Marii i Chrystusa. Poliptyk Haberschracka stał w kościele augustianów do XVI wieku, kiedy to został rozebrany i przeniesiony częściowo na klasztorne krużganki a częściowo do katedry na Wawelu. Trzeci ołtarz, malowany przez Jana Goraja został zniszczony w czasie pożaru w 1556 i zastąpiony tym, który możemy podziwiać do dziś.

          Ołtarz obecny został ukończony w 1634, szerokością i wysokością jest prawie równy prezbiterium i już z daleka robi ogromne wrażenie swoim rozmiarem i bogactwem złoceń i dekoracji. Jest to ołtarz manierystyczny, dwukondygnacyjny. W niższych partiach kondygnacji dolnej ołtarza znajdują się bramki z malowaną sceną Zwiastowania, a powyżej: trzy pola, flankowane przez kolumny w typie korynckim, zdobione uskrzydlonymi główkami aniołków oraz motywami draperii i owoców. Kolumny te są ustawione na cokołach, bogato zdobionych ornamentami o motywach małżowinowo chrząstkowych. Pola boczne mają formę płytkich nisz z ustawionymi posągami świętych Tomasza z Villanova i Augustyna, natomiast pole centralne, znacznie większe, wypełnia duży obraz z przedstawieniem Mistycznych Zaślubin św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Obraz ten to fundacja Kazimierza Tetra, burmistrza miasta Kazimierza. Namalowany został przez Andrzeja Wenestę w 1674 a wzorem dla artysty była rycina, wykonana według obrazu Antoniego van Dycka „Zaślubiny św. Rozalii” z kościoła jezuitów w Antwerpii.

           W wyższej kondygnacji widzimy obraz „Jedenastu Błogosławionych Męczenników Zakonu Augustiańskiego”, namalowany przez Wojciecha Eliasza w 1869, flankowany przez kolumny i posągi św. Mikołaja z Toletynu oraz bł. Izajasza Bonera. Po bokach tej kondygnacji, w owalnych polach, ujętych w ozdobne ramy zobaczymy jeszcze dwa obrazy: Śmierć św. Mikołaja z Tolentynu oraz Śmierć bł. Izajasza, datowane na 1. ćwierć XVII wieku. Obydwa zostały dopasowane formatem i kształtem i wstawione w puste obramienia po pierwotnych malowidłach około 1865 roku. Na kolumnach drugiej kondygnacji wspiera się belkowanie zwieńczone trójkątnym przyczółkiem z figurą Archanioła Michała i ozdobnymi kartuszami po bokach. Poza tym ołtarz zdobią figury aniołów i dekoracją ornamentalna, cały jest pomalowany na złoto. Najwyższa część ołtarza to obraz z przedstawieniem św. Małgorzaty, sygnowany na odwrocie nazwiskiem: Edward Czernichowski i Bachowski oraz datą 1878.

           Przy ołtarzu ustawione jest stylizowane na barokowe tabernakulum z posążkami śś. Piotra i Pawła oraz aniołków, wykonane około 1872, oraz antepedium z 1881 roku. Zwiedzając prezbiterium zobaczymy jeszcze ustawione tam neogotyckie stalle z malowanymi przestawieniami świętych w zapleckach, datowane na 1876 i 1896 oraz osiemnastowieczny nagrobek augustianów, wykonany z czarnego marmuru.

            Prezbiterium jest oddzielone od korpusu wysmukłą, ostrołukową tęczą – umieszczono tam barokowy krucyfiks, datowany na około połowę XVII wieku. Krucyfiks jest ujęty w płaskorzeźbiony, barwny wieniec z aniołkami, podtrzymującymi Arma Christi – jest to dzieło Karola Muszkieta, powstałe w 1944 roku. Stojąc przy łuku tęczowym, po jego prawej stronie, zobaczymy nieduży ołtarzyk datowany na koniec XIX wieku, z posążkami świętych biskupów, pochodzącymi z XVII i XVIII wieku oraz niedużą, drewnianą figurkę św. Rity, pod stylizowanym neogotyckim baldachimem, wykonaną w 1. połowie XX wieku przez Karola Muszkieta według projektu architekta Adolfa Szyszko-Bohusza.

           Za Michałem Rożkiem:

           ...dostrzegamy płaskorzeźbę wyobrażającą św. Ritę de Cascia, patronkę od spraw niemożliwych, szczególnie czczoną obecnie przez kobiety, które dnia 22 każdego miesiąca modlą się do niej, prosząc o nadprzyrodzone interwencje, szczególnie w sprawach osobistych, przeważnie „sercowych”, składając na ołtarzu nie tylko karteczki z prośbami, lecz także kwiaty. Ta święta augustianka, od piętnastego stulecia, wspiera tych, którzy tego oczekują.

          Trzynawowy korpus kościoła Augustianów podzielony jest na cztery przęsła różnej długości, a jego oś jest lekko odchylona w kierunku południowym. Nawa główna ma szerokość i wysokość równą prezbiterium. Kościół ten wyróżnia się wśród innych pochodzących z tego czasu świątyń krakowskich zaskakująco surowym, skromnym wnętrzem. Oświetlają je duże, ostrołukowe okna – w nawie głównej umieszczono je w wyższych strefach ścian, natomiast w bocznej nawie południowej umieszczone są po dwa w każdym przęśle. Kiedyś jeszcze jedno okno znajdowało się we wschodniej ścianie nawy południowej, obecnie jest ono zamurowane. Wnętrze jest jasne i przestronne, a wyposażenie i dekoracja nie przesłaniają surowej bieli ścian.

           Trzy nawy są oddzielone szerokimi arkadami, wspartymi na wielobocznych filarach. Od strony naw bocznych filary połączone są ze szkarpami. Nawa główna jest przykryta drewnianym pozornym sklepieniem gwiaździstym, zbudowanym w 1854 pod kierunkiem Karola Kremera. Na jej zakończeniu, przy ścianie zachodniej znajduje się kamienny, neogotycki chór muzyczny, wykonany w latach 1892-1893 przez Franciszka Fischera według projektu architekta K. Knausa. Ustawione tam organy zostały wykonane przez organomistrza lwowskiego Jana Śliwińskiego, w 1893 roku.

           W nawach bocznych kościoła zachowały się sklepienia krzyżowo żebrowe z początku XV wieku – przyglądając się im, w nawie południowej zwróćmy uwagę na okrągłe zworniki z płaskorzeźbionymi i polichromowanymi tarczami z herbem Lanckorońskich Zadora.

           W nawie północnej ustawione są dwa ołtarze boczne. W pierwszym od wschodu przęśle stoi ołtarz barokowy datowany na około 1700, który do kościoła augustianów został przeniesiony w 2. połowie XVIII wieku z krakowskiego pokarmelitańskiego kościoła śś. Michała i Józefa. Wykonany jest z czarnego marmuru – dwie pary kolumn podtrzymują belkowanie i zwieńczenie, a w polu środkowym umieszczony jest obraz „Św. Augustyn rozmyślający nad tajemnicą Trójcy Świętej”, w zwieńczeniu natomiast przedstawienie św. Moniki. Obydwa te obrazy powstały w 1875 a ich twórcą jest krakowski artysta Izydor Jabłoński. Drugi z ołtarzy to neogotycki ołtarz z przedstawieniem św. Mikołaj z Tolentynu, datowany na 1864 a odnawiany w 2. połowie XVIII wieku.

           W północnej nawie możemy zobaczyć jeszcze kilka innych ciekawych obiektów. Na ścianach zawieszony jest cykl obrazów ze scenami z życia św. Augustyna, które w 1. połowie XVII wieku namalował Zachariasz Dzwonowski. Płótna są oprawione w pierwotne siedemnastowieczna ramy, wśród nich zobaczymy między innymi: „Nawrócenie św. Augustyna”, „Św. Augustyna piszącego rozprawę o świętej Trójcy” i „Pogrzeb św. Augustyna i przeniesienie Jego zwłok do Pawii” – ten obraz jest sygnowany nazwiskiem artysty i datą 1636, natomiast stając przy wschodniej ścianie nawy północnej zobaczymy wmurowaną tam w 2. połowie XIX wieku manierystyczną płaskorzeźbę z przedstawieniem Chrystusa w Ogrójcu, datowaną na 1. połowę XVII wieku, ujętą w neogotyckie obramienie, która pierwotnie znajdowała się w ołtarzu w kruchcie kościoła.

            Na przedłużeniu nawy północnej, przy prezbiterium, znajduje się nieduża dobudówka. W latach 1604-1609 została tam urządzona kaplica Bractwa Paska Rzemiennego (bractwo założone w 1604 przez prowincjała Jakuba Mojskiego oraz zatwierdzone przez nuncjusza apostolskiego na dworze Zygmunta III Wazy, Franciszka Simonettiego i biskupa Piotra Tylickiego). Pierwotna kaplica została wzniesiona na planie kwadratu i była otwarta w stronę południowego skrzydła krużganków arkadami. Z kościelnej nawy prowadził do niej manierystyczny portal z początku XVII wieku, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem z ozdobną tarczą i z krzyżem, z półkolistą archiwoltą dekorowaną cekinami i z kluczem w formie woluty, z dwiema boniowanymi kolumnami na których wspierało się niepełne belkowanie z tryglifami oraz trójkątny przyczółek z ozdobną tarczą i krzyżem. W 2. połowie XVIII wieku częściowo wbudowano w nią ulokowaną w obrębie zabudowań klasztornych kaplicę Bł. Izajasza Bonera. Wówczas też prostokątna przybudówka została przeznaczona na kościelny składzik. Wewnątrz znajduje się dziś okrągła klatka schodowa prowadząca na chórek muzyczny w prezbiterium oraz na strychy nad nawą północną, nad prezbiterium i nad nawą główną. W klatce schodowej zachowane są dwa kamienne gotyckie portale z XV wieku.

            Przechodząc do nawy południowej kościoła, zwróćmy uwagę na piękny przykład rzeźby nagrobnej – jest to ustawiony tam nagrobek wojewody sandomierskiego i krakowskiego, Wawrzyńca Spytka Jordana. Nagrobek został ufundowany prawdopodobnie przez Piotra Jordana i wykonany na początku XVII wieku przez rzeźbiarza z kręgu Santi Gucciego. Zbudowany z kamienia pińczowskiego, pierwotnie był polichromowany i złocony, obecnie ma naturalny kolor kamienia. Nagrobek ten jest dziełem monumentalnym, nie tylko ze względu na swoje rozmiary ale również ze względu na bogactwo rzeźbiarskiej dekoracji figuralnej i ornamentalnej. Ma dwie kondygnacje, każda z nich jest trzyosiowa, a cokół na którym jest ustawiony pokrywają płaskorzeźbione bukraniony, główki aniołków, festony kwiatowo owocowe i czaszki z piszczelami. Kondygnację dolną dzielą cztery hermy, kondygnację górną – oplecione winoroślą kolumny. Elementem centralnym nagrobka jest umieszczona w środkowym polu niższej kondygnacji nisza, zamknięta trzema nadwieszonymi półkolistymi łukami. W niszy ustawione są rzeźbione postaci – Wawrzyniec Spytko Jordan, przedstawiony w zbroi, w pozycji leżącej, któremu towarzyszą siedzący ojciec i dziadek – czyli Mikołaj Spytko oraz Jordan z Zakliczyna, obydwaj również ubrani w zbroje. W tle dostrzeżemy jeszcze kartusze herbowe z herbem Jordanów Trąby. Pola boczne nagrobka mają formę nisz, w których stawione są rzeźbione postaci klęczących kobiet – w dolnej kondygnacji są to: pierwsza żona ojca Spytka, Katarzyna z Pielgrzymowskich oraz żona zmarłego, Anna z Sieniawskich. Natomiast w niszach powyżej ustawiono figury: matki Spytka, Anny z Jarosławskich oraz jego babki, Jadwigi z Lanckorońskich. Całość jest niezwykle okazała dzięki opracowanej w detalach dekoracji, w zwieńczeniu zobaczymy tarcze z herbem Trąby oraz posąg Sprawiedliwości i ozdobne płomieniste wazony.

           Zwiedzając nawę, zwróćmy jeszcze uwagę na ołtarz stojący przy ścianie wschodniej oraz na dwa interesujące barokowe obrazy. Wspomniany ołtarz to dzieło późnobarokowe, datowane na około połowę XVIII wieku. Został do kościoła przeniesiony z kaplicy Matki Boskiej Pocieszenia w klasztornych krużgankach. W ołtarzu tym widzimy posągi św. Moniki i Augustyna, a w zwieńczeniu: gołębicę symbolizującą Ducha Świętego, otoczonego anielskimi główkami i promienistą glorią. Przed ołtarzem stoi płaskorzeźbione tabernakulum z przedstawieniem Chrystusa Zmartwychwstałego na drzwiczkach. Pierwszy z obrazów to umieszczony nad wejściem do kaplicy św. Moniki obraz „Matki Boskiej Kotwicznej” - przedstawia on grzesznika, który trzyma się kotwicy, symbolizującej zbawienie, a tą sama kotwicę w ręku trzyma Matka Boża, klęcząca wśród aniołów. Obraz jest sygnowany inicjałami i datą 1647. Drugi obraz zobaczymy nad portalem prowadzącym do kruchty – jest to barokowa wizja tzw. Koła Śmierci, malowana według szesnastowiecznego włoskiego drzeworytu. Obraz przedstawia symboliczne koło, na którym rozmieszczone są czaszki ludzkie, a po bokach ruiny arkady i alegorie Dnia i Nocy, Adam i Ewa oraz trzy Parki snujące nić ludzkiego losu. Całość ma ukazywać ulotność ludzkiego bytu i nieuchronność śmierci, łącząc różne elementy, w tym elementy mitologiczne.

            Od strony zachodniej, na przedłużeniu nawy południowej około połowy XV wieku dobudowano kaplicę św. Moniki, nazwaną Kaplicą Węgierską. Pierwotnie była to kaplica grobowa i jako taka została ufundowana przez Ścibora ze Ściborzyc. W 2. połowie XV wieku i w wieku XVI nosiła wezwanie św. Jana Chrzciciela, natomiast od około 1728 w kaplicy znajdowało się Oratorium sióstr Augustianek. Kaplica ta dostępna jest dla wiernych tylko raz w roku, 26 kwietnia – w święto Matki Boskiej Dobrej Rady. Kaplica jest niedużą, gotycką przybudówką, wzniesioną na planie kwadratu, murowana z cegły i kamienia łamanego, a wewnątrz potynkowana i przekryta czteropolowym sklepieniem krzyżowo żebrowym, które wspiera się na jednym, ośmiobocznym filarze. W południowej ścianie kaplicy znajdują się dwa ostrołukowe okna, a od strony południowej – gotycki, kamienny portal, profilowany i zamknięty łukiem ostrym. Wewnątrz można podziwiać malowidła, które wykonał w latach sześćdziesiątych XX wieku krakowski malarz Zdzisław Pabisiak na miejscu starszej polichromii. Artysta namalował tam sceny ewangeliczne: Chrystusa Zmartwychwstałego oraz Wniebowzięcie Matki Boskiej, sceny z życia św. Augustyna i Moniki oraz przedstawienia różnych świętych - zobaczymy tam między innymi śś. Wojciecha, Stanisława, Jacka, Kazimierza, Maksymiliana Kolbe.

           W kaplicy ustawione są trzy nieduże ołtarze. Pierwszy z nich – to ołtarz manierystyczny, wykonany około 1630 w warsztacie Baltazara Kuncza. W jego polu centralnym umieszczony jest obraz „Św. Józef z Dzieciątkiem” autorstwa Z. Pabisiaka, wykonany w 2. połowie XX wieku. Ołtarz drugi – późnobarokowy, datowany jest na 1. połowę XVIII wieku – umieszczony w jego polu centralnym obraz Matki Boskiej Pocieszenia flankują skręcone kolumny. Obraz ten jest dziełem tego samego artysty - Z. Pabisiaka i powstał na początku 2. połowy XX wieku. Trzeci ołtarz ustawiony w kaplicy to barokowo-klasycystyczne dzieło, datowane na przełom XVIII i XIX wieku. W tym ołtarzu zobaczymy obraz autorstwa Leopolda Nowotnego, wykonany w 2. połowie XIX wieku, ze sceną Cudownego pojawienia się wizerunku Matki Boskiej Dobrej Rady w Geazzano. Poza tym w kaplicy znajduje się drewniany chór muzyczny z około 1668 oraz godne uwagi przykłady malarstwa barokowego: obraz pochodzący z kręgu artystycznego Tomasza Dolabelli, ze sceną męczeńskiej śmierci św. Katarzyny Aleksandryjskiej, datowany na 1. połowę XVII wieku oraz trzy obrazy przedstawiające inne, czczone w tej świątyni święte: św. Ritę, św. Monikę oraz św. Klarę.

            Przy nawie południowej, przy jej drugim od wschodu przęśle, na początku XV wieku dobudowano gotycką, murowaną kruchtę, wzniesioną na planie prostokąta, w której umieszczono główne wejście do świątyni. Jej fundatorem był najprawdopodobniej Zbigniew z Brzezia. Już w 1. połowie XVI wieku kruchta uległa poważnemu uszkodzeniu w czasie trzęsienia ziemi. w kolejnych wiekach kruchta była kilkakrotnie przerabiana i odnawiana – między innymi w latach: 1869-1874, 1906-1908. W 1. połowie XVII wieku zbudowano tam ołtarz Chrystusa w Ogrójcu, z którego do dziś przetrwała tylko wspomniana powyżej płaskorzeźba. Wnętrze kruchty w około 1449 zostało nakryte sklepieniem gwiaździstym, a na jego wspornikach zobaczyć możemy płaskorzeźbiony herb Zbigniewa Oleśnickiego – herb Dębno. Przechodząc z kruchty do kościoła mijamy kamienny, gotycki portal, datowany na początek XV wieku, zwieńczony dwiema profilowanymi archiwoltami i kwiatonami, a po bokach zdobiony maswerkową dekoracją o motywach lilii heraldycznej. W kruchcie ustawiona jest przyścienna barokowa kropielnica, datowana na około 1760 wykonana z czarnego marmuru.

          Zewnętrzne elewacje kruchty ozdobione są laskowaniami, dzielącymi ją na ostrołukowe płyciny z gotyckim motywem trójliści, a od strony południowej znajduje się kamienny, gotycki portal, datowany na początek XV wieku ze zwieńczeniem w formie schodkowego szczytu, z ustawionym na liściastej konsolce pod baldachimem kamiennym posągiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Autorem tego posągu jest jeden z wybitniejszych twórców polskiej rzeźby – Konstanty Laszczka. Pierwotnie w tymi miejscu ustawiona była inna figura, która obecnie znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Krakowie.

           Krakowski zespół klasztorny i kościół Augustianów - dziś kościół parafialny parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej - to jeden z ciekawszych zabytków architektury gotyckiej w Krakowie i w Polsce. Mimo licznych remontów i przebudów na przestrzeni dziejów, świątynia zarówno zewnątrz i wewnątrz prezentuje nam szlachetność gotyckich form, a wraz z klasztorem jest przebogatym zbiorem niepowtarzalnych dzieł sztuki gotyckiej i późniejszej a w zbiorach klasztornych zachowało się wiele cennych przykładów zabytkowych szat liturgicznych i rzemiosła, pochodzących z XVIII – XX wieku.

źródła:

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2000

Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2008

Michał Rożek, Nietypowy przewodnik po Krakowie, Kraków 2005 

                                                                                  Opracowała Katarzyna Zychowicz

                                                            Opracowała Katarzyna Zychowicz