ul. Niebieska

             Kościół św. Marii Magdaleny stoi przy jednej z ulic krakowskiej Dzielnicy X, w południowo - wschodnim krańcu miasta. Jeszcze nie tak dawno znajdowała się tu wieś, Kosocice, położona wśród malowniczych pagórków Pogórza Wielickiego, oddalona od zabudowań miejskich około 9 km. Do miasta Krakowa Kosocice przyłączono w 1972 roku.

            Parafia św. Marii Magdaleny, obejmująca też kilka innych pobliskich wsi (między innymi Luboniową, Strzałkowice, Rajsko, Piaski Małe i Zbydniowice) istniała tu od czasów średniowiecznych, jest jedną z najstarszych parafii w krakowskiej diecezji.

            Na początku XVIII wieku pierwsza, drewniana świątynia została zastąpiona nową, wzniesioną również z drewna, z fundacji Piotra Dembińskiego. W 1726 kościół był konsekrowany przez krakowskiego biskupa, a pod koniec XIX wieku w pobliżu świątyni postawiono dwa forty obronne, będące częścią fortyfikacji miasta, zachowane do dziś i spełniające swą obronną funkcję jeszcze w 1 połowie XX wieku. Kościół niestety nie przetrwał do dziś, na początku XX wieku został zniszczony przez pożar, w którym ocalały tylko murowana zakrystia i dzwonnica. Fundamenty pod nową świątynię zostały położone w 1932 roku. W 1933 metropolita krakowski, ksiądz Arcybiskup Adam Stefan Sapieha poświęcił kamień węgielny, umieszczony pod półkolistym, ślepym oknem w tylnej ścianie absydy. Budowa trwała do 1934, a prace nad wyposażeniem wnętrza - do lat sześćdziesiątych XX wieku. Konsekracji kościoła oraz jej trzech ołtarzy dokonał w 1961 ksiądz Biskup Karol Wojtyła.

            Twórcą projektu kościoła oraz jego wyposażenia jest krakowski inżynier architekt Jan Franciszek Stobiecki. Jest to trzynawowa, orientowana świątynia bazylikowa, wzniesiona z cegły i żelbetonu. Zarówno eklektyczna bryła jak i wnętrze świątyni zwracają uwagę wyraźną stylizacją neogotycką. Kościół ma dość smukłą sylwetką, a elewację nie są otynkowane i zachowują surowy, ciemno czerwony kolor cegły. Prezbiterium jest niższe od nawy, zamknięte absydą na planie wielokąta. Do absydy dobudowano od strony południowej i północnej dwa nieduże kwadratowe pomieszczenia – tam mieści się zakrystia i składzik a od frontu postawiono wieżę - dzwonnicę. Korpus nawy głównej oraz prezbiterium są nakryte dwuspadowym dachem, dach wyższej nawy jest oddzielony od prezbiterium trójkątnym szczytem. W części wschodniej na dachu nawy umieszczono małą, zgrabną wieżyczkę na sygnaturkę.

            Wieża, sięgając 38 metrów wysokości, została ustawiona na osi kościoła i wyraźnie dominuje nad jego bryłą. Przed nią znajduje się wejście główne do kościoła oraz przestronny przedsionek z trzema arkadami, poprzedzony kilkustopniowymi schodami. Nad środkową arkadą przedsionka w maleńkiej niszy widzimy ustawioną białą figurkę Maryi. Do wysokości nieco powyżej dachu nawy kościoła, wieża ma formę czworoboczną, wyżej znajduje się nieduża galeria widokowa, z jasna balustradą, a ponad galerią forma wieży przechodzi w ośmiobok z uskokiem. W jej zwieńczeniu natomiast widzimy stromy hełm namiotowy z krzyżem. Nad wejściem głównym do kościoła, w ścianie wieży umieszczone są dwa wysokie, zamknięte półkoliście okna, między którymi widzimy krzyż, utworzony z dwóch płaskich lizen. A powyżej – jedno okno, większe od dolnych i również zamknięte półkoliście.

            Wewnątrz wieży zawieszone są dwa dzwony. Pierwszy, ważący około 300 ton, nazywa się „Chrystus Rex” i został ufundowany przez tutejszego proboszcza, ks. Rafaela Wargowskiego w 1547 roku. Widnieje na nim napis łaciński: „Christus rex forus venit in pace et homo factus est”. Drugi dzwon – nazywany „Maria Magdalena” - jest mniejszy, waży 170 kg powstał w 1959 i został poświęcony przez ks. biskupa Karola Wojtyłę.

            Elewacje kościoła jak już wspomniano nie są otynkowane i mają ciemno czerwony, ceglany kolor. Na tym tle wyraźnie odznaczają się elementy artykulacji ścian, pomalowane na jasny kolor – pionowe i poziome lizany, oraz płaskie podłucza otworów okiennych. Na ścianach elewacji widzimy rytmiczne podziały, które pozostają w zgodzie z podziałami wnętrza na nawy. W wydzielonych przez lizeny polach umieszczone są wysokie okna zamykane półkoliście – mniejsze w ścianach naw bocznych i większe w ścianach nawy głównej. Powyżej okien – a w wieży tuż pod galerią widokową biegnie dekoracyjny gzyms. Od strony południowej i północnej kościoła znajdują się wejścia boczne, symetrycznie umieszczone na osiach elewacji, czyli przy trzecim przęśle nawy. Ujęte są w kamienno - ceglane portale z małymi, kolistymi okienkami w tympanonach.

           Wnętrze kościoła jest jasne, przestronne. Malowane na biało filary i detale architektoniczne wyraźnie odcinają się od lekko ciemniejszych ścian. Jasne, wysokie prezbiterium, jak już wiemy - prostokątne i zamknięte wielobocznie, jest mocno oświetlane przez duże witrażowe okna rozmieszczone symetrycznie, po bokach ołtarza głównego.
            W 1959 położono posadzkę z płytek marmurowych oraz postawiono balustradę oddzielającą przestrzeń prezbiterialną od nawy i służącą do przyjmowania Komunii Świętej Na ścianach bocznych prezbiterium zobaczymy polichromię figuralną, po lewej stronie namalowano postać Pana Jezusa Dobrego Pasterza, a po prawej - Matkę Boską z Dzieciątkiem. Te, i pozostałe malowidła, które zobaczymy w nawie czy na chórze kościoła charakteryzują się dużą oszczędnością form, dość plaska plamą i lekkim zgeometryzowaniem, które mogą wywoływać skojarzenia z malowidłami znanymi z bazylik wczesnochrześcijańskich.

            Do 1959 w kościelnym prezbiterium ustawiony był stary drewniany ołtarz w stylu gotyckim z przedstawieniem św. Marii Magdaleny. Nowy ołtarz został zaprojektowany również przez Stobeckiego i ma formę niezwykła i ciekawą, ponieważ łączy w jednej całości technikę mozaiki i płaskorzeźby. Widzimy tam dwie płaskorzeźbie marmurowe postaci – Zmartwychwstałego Chrystusa, z rozpostartymi szeroko ramionami, ze złotymi nimbem wokół głowy oraz klęcząca u Jego stóp Marię Magdalenę, wpatrującą się w niego Zmartwychwstałego rozkładającą ramiona w geście modlitwy uwielbienia. Tło stanowi mieniąca się mozaika. W ołtarzu tym przechowywane są relikwie dwóch świętych – św. Stanisława Biskupa i św. Andrzeja Boboli.

            Tęcza, oddzielająca prezbiterium i nawę ma kształt lekko spłaszczonego trójkąta. Na ścianie powyżej tęczy widzimy zawieszony rzeźbiony krucyfiks, a po bokach - dwie malowane postaci aniołów w zielonych szatach, stojących na obłokach i trzymających w rękach banderole z napisami, tworzącymi wezwanie: „NIECHAJ BĘDZIE POCHWALONY PRZENAJŚWIĘTSZY SAKRAMENT”.

            Szeroka i wysmukła nawa główna jest podzielona na pięć przęseł. Wchodząc do nawy widzimy ustawione tam dwa rzędy dębowych ławek a przy czwartym filarze po lewej stronie – ambonę, wykonaną z żelbetonu, formą nawiązującą do form gotyckich, zwieńczona okazałym, błękitnym i częściowo złoconym baldachimem. Nad głowami wiernych wznosi się gwiaździste sklepienie, podtrzymywane przez wiązkowe filary. Jasna i przestronna przestrzeń oświetlana jest przez duże okna z witrażami. W dziesięciu oknach – pięć po każdej stronie zobaczymy barwne kompozycje z symbolami liturgicznymi oraz wyobrażeniami świętych.
           W północnej ścianie są to przedstawienia: Miłosierdzie Boże; Pelikan – ptak symbolizujący krwawą ofiarę Chrystusa; św. Józef z Dzieciątkiem; Krzyż Święty i Arma Christi oraz św. Barbara. W ścianie południowej natomiast są to: Matka Boża z Dzieciątkiem, Duch Święty, Święty Piotr, Baranek Boży oraz św. Izydor – patron rolników. Witraże powstawały przez wiele lat, fundowane były przez różne środowiska i organizacje oraz przez osoby prywatne.

            W zachodniej części nawy, nad wejściem głównym znajduje się chór kościelny. Zobaczymy tam prospekt organowy wsparty na dwóch kolumnach – ustawiono tam zabytkowe organy, które według kronik kościelnych zostały sprowadzone z Libiąża, a ich czas powstania pozostaje na razie nieznany. Ścianę chóru zdobi polichromia z przedstawieniem dwóch, grających na instrumentach aniołów.

            Nawy boczne jak już wiemy są niższe od nawy głównej, a komunikują się z nią przez niewysokie, zamknięte trójkątnie arkady. Nawy są oświetlane nieco mniejszymi, zamkniętymi półkoliście oknami, w których również umieszczono witraże. Zobaczymy tam cykl witrażowy, ukazujący kolejne stacje Drogi Krzyżowej – cykl ten obejmuje również okna w prezbiterium i aneksach przy prezbiterium. Kolejne witraże powstawały w latach 1934 – 1938, podobnie jak witraże w nawie głównej, również i te są fundacją wielu instytucji, stowarzyszeń, organizacji i osób prywatnych.

            Duże, zamknięte półkoliście okna są dzielone na trzy pola. W polu środkowym każdego okna widzimy zakomponowane w kole sceny z Męki Chrystusa, powyżej: tytuł stacji, pisany zdobionym ornamentami roślinnymi liternictwem, a w dolnym polu – opis fundacji, również ujęty w bogaty ornament. Inną kompozycją wyróżniają się dwie ze stacji, te, które umieszczone są w oknach prezbiterium. Są to: stacja dwunasta, ze przedstawieniem Jezusa, umierającego na Krzyżu oraz stacja trzynasta, przedstawiająca Zdjęcie Chrystusa z krzyża – w tych dwóch witrażach widzimy dekoracje roślinna w polach najniższych a prezentowana scena wypełnia również górne pole okna. Witraże odznaczają się bardzo żywą, ciepłą kolorystyką, wyrazisty, charakterystyczny dla tej techniki kontur biegnie miękką, płynną linią.

            W nawach bocznych zwróćmy jeszcze uwagę na dwa ołtarze boczne, ustawione od strony prezbiterium, w miejscu przejść z naw bocznych do zakrystii i kaplicy. Ołtarze są fundacją ks. Józefa Grzebyka, powstały około połowy XX wieku. Obydwa wykonane zostały z szarego marmuru i mają taką samą formę – widzimy tam nisze, zamkniętą półkolistą arkadą z subtelną dekoracją na archiwoltach, a wewnątrz niszy ustawiona figura z białego marmuru karraryjskiego.

            Po stronie północnej jest to Ołtarz Matki Bożej – w niszy ustawiona jest figurka Maryi ze złożonymi na piersiach rękami. W ołtarzu tym złożono relikwie św. Prospera i Vincenzii. Na ścianie, po jego lewej stronie widzimy obraz Miłosierdzia Bożego.

            W nawie południowej natomiast znajduje się Ołtarz św. Antoniego Padewskiego, i rzeźbioną postać tego świętego widzimy w niszy. W tym ołtarzu są przechowywane relikwie świętych Biskupów Tomasza i Jozafata. Obok ołtarza, po lewej stronie, postawiono wykonaną z marmuru chrzcielnicę.

            W ścianie nawy północnej warto zatrzymać wzrok na tablicy, upamiętniającej jednego z proboszczów parafii św. Marii Magdaleny – a jednocześnie jedną z bardziej zasłużonych dla budowy kościoła osób: księdza kanonika Stanisława Mizię.

            Kościół św. Marii Magdaleny w ostatnich latach poddawany był wielu pracom remontowym i konserwacyjnym, między innymi w latach 2002 – 2004 gruntownie wyremontowano dachy kościoła, oraz elewacje prezbiterium i nawy głównej a w 2005 przeprowadzono renowację witrażowej Drogi Krzyżowej. Jego smukła, zgrabna sylwetka odznacza się wyraźnie wśród zabudowań ul. Niebieskiej. Kościół ten charakteryzuje się dużą jednorodnością form, spójnością stylistyczną architektury i wystroju wnętrza a rytmiczne podziały ścian, symetria i oszczędność w dekoracji tworzą wrażenie spokoju i harmonii.

                                                                Opracowała Katarzyna Zychowicz