Rynek Główny 16
Kamienica Morsztynowska, zwana również Berowską, Orlemusowską
Kamienica nr 16 pierzei południowej to Kamienica Morsztynowska, zwana też Berowską – nazwy pochodzą od nazwisk kolejnych właścicieli. Pierwsza murowana zabudowa na tej działce powstała w 2 połowie XV wieku. W 1 połowie XVI wieku właścicielami kamienicy była zamożna kupiecka rodzina Morsztynów, po nich Fryznekierowie. W roku 1573 właścicielką była Urszula z Beerów Urbanowa Frizerowa, w XVII wieku - Beerowie, następnie między innymi Kosińscy na początku XVIII wieku, w 1727 roku właścicielem był miecznik bracławski Kazimierz Kowalewski, od około 1780 roku rodzina Fachinettich, a w XIX wieku Morbitzerowie. Kupiec Antoni Morbitzer w zwieńczeniu fasady umieścił swój monogram AM w otoczeniu alegorii żeglugi i handlu. W 2 ćwierci XIX wieku mieszkał tu generał Józef Chłopicki, dyktator Powstania Listopadowego. W 1900 roku właścicielami Tomaszewscy.
Właścicieli było bardzo wielu i na przestrzeni kolejnych lat wprowadzali oni w budynku wiele zmian i modernizacji zgodnych ze swoją epoką. Przeprowadzano kolejne remonty, zbudowano boczną oficynę w XVII wieku, powstała między innymi reprezentacyjna klatka schodowa, w XVIII wieku kamienica została podwyższona o II piętro i otrzymała nową fasadę, którą przebudowano w niedługim czasie nadając jej styl późnego baroku. W XIX wieku dobudowano kolejne piętro i ponownie przeprowadzono modernizację wnętrz – w pomieszczeniach kamienicy stanęły nowe kominki, powstały ozdobne sztukaterie, polichromie i oczywiście nowa fasada – zgodnie z aktualnym stylem: klasycystyczna. Częściowo wnętrza oraz fasada kamienicy ucierpiały w wielkim pożarze w 1850 roku, a odbudowę przeprowadził architekt Stanisław Gołębiewski.
W 1947 roku pomieszczenia parteru i na piętrze zajęła restauracja "Pod Wierzynkiem", upaństwowiona w 1951 roku. Tak jak wspomniano wcześniej, dzisiejsza restauracja Wierzynek zajmuje pomieszczenia dwóch kamienic: nr 15 i nr 16, a przebudowę i remont generalny, w trakcie którego połączono pomieszczenia tych dwóch kamienic przeprowadzono w latach 1971–1982.
Frontowy budynek kamienicy Morsztynowskiej ma trzy piętra, z prawej strony umieszczone jest wejście i sień oraz drewniana, dwubiegowa klatka schodowa. Zachowane gotyckie piwnice datowane są na przełom XIII i XIV wieku.
Klasycystyczna fasada kamienicy ma trzy osie w parterze i pięć osi na piętrach. Elewacja parteru jest boniowana, znajdują się tam dwie zamknięte półkoliście witryny i półkolisty portal z żelaznymi drzwiami. Piętro jest oddzielone od parteru mocną linią gzymsu, na piętrach widzimy rzędy prostokątnych okien w tynkowych obramieniach – na każdym piętrze okna mają inne rozmiary i inną oprawę. Okna na pierwszym piętrze są największe, pod każdym z nich umieszczono dekoracyjne, ślepe balustradki, a w zwieńczeniu: festony, podwieszona na konsolkach, na których wsparte są trójkątne naczółki. Okna na drugim piętrze zdobione są stiukowym motywem skrzyżowanych gałęzi palmowych zakomponowanym w nadokiennikach, a powyżej – wydatnym gzymsem. Na trzecim piętrze okna są duże mniejsze i kwadratowe, nad trzema środkowymi zakomponowana jest prostokątna płycina z wykonaną ze stiuku kompozycją mitologiczną – widzimy tam półleżące postaci Posejdona z małżonką Amfitryta, a pomiędzy nimi umieszczony jest owalny medalion z inicjałami jednego z właścicieli kamienicy Antoniego Morbitzera.
Pomieszczenia kamienicy są dziś pięknie wyposażone i zaadaptowane do potrzeb restauracji Wierzynek. W niektórych z nich zachowano zabytkowe elementy z dawnego wystroju – zobaczyć można między innymi zabytkowy strop zdobiony polichromiami, gotycki, datowany na koniec XV wieku, w niektórych salach zobaczyć można klasycystyczne sufity ze stiukową dekoracją oraz zabytkowe klasycystyczne piece i rokokowy kominek. Na pierwszym piętrze znajdują się wnętrza restauracji: Sala Kolumnowa, Tatrzańska, Sala Wierzynkowska – umieszczono tu kopię obrazu Bronisława Abramowicza pt. Uczta u Wierzynka, Sala Zegarowa oraz Komnata Wyobraźni, na drugim piętrze kolejne: Sala Rycerska – tu wśród wystroju zwracają uwagę eksponowane elementy rycerskiego stroju, następnie Sala Renesansowa i dwie Sale Pompejańskie, w których zachowane są barwne polichromie z końca XVIII wieku, nawiązujące stylem i tematami do malarstwa starożytnych Pompei - są wśród nich dekoracyjne arabeski, kompozycje kwiatowe i rodzajowe.
źródła:
Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Warszawa-Kraków 1997
Michał Myśliński, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Tom IV, Miasto Kraków, część X, Śródmieście. Mury obronne i Planty. Rynek Główny, Warszawa 2005