Rynek Główny nr 10
Kamienica Pod Złotym Karpiem
Kolejna kamienica - nr 10 – nazwana została Kamienicą pod Złotym Karpiem. Zbudowano ją w 1 połowie XIV wieku jako jednopiętrową, a na przełomie XIV i XV wieku rozbudowano o dwa kolejne piętra. Pod koniec XVI wieku powstała klatka schodowa z latarnią, kamienicę zwieńczono renesansową attyką, a pomieszczenia ozdobiono polichromiami. Właścicielami kamienicy były bogate kupieckie rodziny, w XVI wieku należała do Morsztynów, Wanzmanów, Gutteterów. Od początku XVII wieku właścicielami byli Sburinowie, a w 1602 roku zamieszkiwał w niej malarz Tomasz Dolabella. Około połowy XVII wieku kamienica została przekazana Bractwu Włoskiemu. Kolejnymi właścicielami byli bogaci kupcy i ich rodziny: rodzina Marchettich, Franciszek Toriani, Leśkiewiczowie, następnie rodzina Brizików.
W kamienicy przeprowadzono liczne przebudowy, modernizacje i prace remontowe. Około połowy XVIII wieku została przebudowana na kamienicę czynszową, zlikwidowano arkadowe ganki. W 1 ćwierci XIX wieku właścicielami Franciszek de Friedensfeld-Laskiewicz, bankier Antoni Walfsthal, Franciszka Lebowska, w 1821 roku kupiec Maciej Riger, następnie Karol Hess z żoną Salomeą. Około 1830 roku w pomieszczeniach na pierwszym piętrze powstały klasycystyczne malowidła pejzażowe, wykonane przez Jana Kopffa. W latach 1850-1851 odbudowa oficyn po pożarze, 1869-1870 przeprowadzono gruntowny remont budynku frontowego, zmiana dekoracji fasady (architekt Jacek Matusiński), przebudowano oficyny. Na początku XX wieku powstała nowa, modernistyczna fasada, ale w latach 1959-1962 zrekonstruowano wcześniejszą fasadę klasycystyczną. W latach 1973-1975 przebudowa oficyn włączonych do pasażu Bielaka.
Prostokątny budynek kamienicy ma trzy piętra, po prawej stronie znajduje się sień oraz drewniana, dwubiegowa klatka schodowa z latarnią, zbudowana w XIX wieku. Piwnice są gotyckie, dwukondygnacyjne, pochodzą z XIV wieku i częściowo były przebudowywane w kolejnych stuleciach. W piwnicach zachowane cztery gotyckie portale z XIV i XV wieku.
Fasada jest trójosiowa, nad parterem i nad pierwszym piętrze biegnie gzyms. W parterze umieszczone są dwie duże, prostokątne witryny oraz prostokątne wejście, prowadzące do sieni. Nad wejściem umieszczona jest w prostokątnym obramieniu pozłacana płaskorzeźba, przedstawiająca karpia, któremu kamienica zawdzięcza swoją nazwę. W górnych kondygnacjach – prostokątne okna w tynkowych obramieniach. Na piętrach widzimy rzędy okien – te na pierwszym piętrze są wyższe i zwieńczone trójkątnymi naczółkami, na drugim piętrze – ujęte pilastrami i zwieńczone wydatnym gzymsem, a te na trzecim – ujęte w profilowaną ramę z tynku.
Wnętrza kamienicy na przestrzeni wieków ulegały również różnym przemianom, dziś parter zajmuje restauracja, a pomieszczenia na piętrach pełnią różne funkcje komercyjne, mieszkalne. W trzech salach na pierwszym piętrze zachowały się kasetonowe stropy renesansowe z około połowy XVI wieku, ozdobione polichromią o motywach geometrycznych i roślinnych. W jednym z pomieszczeń na drugim piętrze można zobaczyć zachowane klasycystyczne malowidło Jana Kopffa – jest to przedstawienie ruin i kopca Kościuszki.
źródła:
Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Warszawa-Kraków 1997
Michał Myśliński, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Tom IV, Miasto Kraków, część X, Śródmieście. Mury obronne i Planty. Rynek Główny, Warszawa 2005