Rynek Główny 8
Kamienica „Pod Jaszczury”
Kamienica nr 8 przy pierzei wschodniej, nazwana została Kamienicą Pod Jaszczury i współcześnie kojarzona jest głównie ze znajdującym się w niej klubem muzycznym, noszącym nazwą "Pod Jaszczurami". Nazwa kamienicy pochodzi od płaskorzeźby umieszczonej w kluczu portalu prowadzącym do sieni, przedstawiającej dwie splecione jaszczurki (oryginał w Muzeum Narodowym).
Kamienica powstała około połowy XIV wieku, początkowo zajmowała również działkę nr 7, była bogato wyposażoną, jednopiętrową rezydencją. W 1 połowie XV wieku dobudowano drugie piętro, a w połowie XVI wieku zabudowę na działkach 7 i 8 rozdzielono. Kamienica miała wielu różnych właścicieli. W 1520 roku należała do mieszczańskiej rodziny Krupków, a w 1561 roku stała się własnością rodziny Rhonenbergów. Od 1680 rroku należała do Bractwa Włoskiego, a w 1779 roku właścicielem był Jan Kaspary. Na początku XIX wieku należała do rodziny Bajerów, a następnymi właścicielami byli Teofil Sajfert i Karol Treutler. W 2 ćwierci XIX wieku zakupił ją Edward Fuchs, który w 1843 roku otworzył tu znany handel winem i korzeniami, ulubione w owym czasie miejsce spotkań krakowskich poetów.
Przez kolejne stulecia odbywały się też liczne przebudowy i remonty, przebudowywano fasadę, wnętrza kamienicy, zmieniano jej wyposażenie. Wiek XX również przyniósł kolejne przebudowy i zmiany, powstała nowa fasada - projektowali ją Stefan Żeleński i Ludwik Wojtyczko, zbudowano też nową klatkę schodową, którą zaprojektował Jerzy Struszkiewicz.
Budynek frontowy kamienicy stoi na prostokątnym planie, ma trzy piętra, po lewej stronie znajduje się sień oraz klatka schodowa. Zachowane gotyckie piwnice pochodzą z przełomu XIV i XV wieku, zostały częściowo przebudowane w XVI wieku. Modernistyczna fasada z XIX wieku ma cztery osie. W parterze elewacja jest ozdobiona boniowaniem, znajdują się tam trzy duże, prostokątne witryny oraz portal i wejście do sieni. Profilowany portal jest zamknięty półkoliście, a umieszczona nad nim wspomniana już wcześniej płaskorzeźba z jaszczurkami to kopia godła, które znajdowało się tu w XV wieku. Od wyższych kondygnacji parter oddzielono wydatnym gzymsem. Na piętrach widzimy rzędy prostokątnych okien, wszystkie w kamiennych opaskach – cztery okna na pierwszym piętrze zostały zwieńczone trójkątnymi naczółkami, na drugim piętrze – również cztery, takich samych rozmiarów ale z naczółkami odcinkowymi a na trzecim piętrze – z gzymsami. W ostatniej kondygnacji fasada zamknięta jest wydatnym belkowaniem, a powyżej niego wznosi się prosta attyka.
We wnętrzach kamienic większość zachowanego wyposażenia i wystroju pochodzi z czasów klasycyzmu, są też elementy późniejsze, neoklasycystyczne. W jednym z pomieszczeń zachowało się tzw. sklepienie piastowskie – datowane na połowę XV wieku gotyckie sklepienie dziewięciopolowe z kamiennymi profilowanymi żebrami. Od 1960 roku w kamienicy działa jeden z najstarszych klubów studenckich w Krakowie - klub Pod Jaszczurami, a w oficynie miał siedzibę Teatr 38.
źródła:
Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Warszawa-Kraków 1997
Michał Myśliński, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Tom IV, Miasto Kraków, część X, Śródmieście. Mury obronne i Planty. Rynek Główny, Warszawa 2005