Rynek Główny 7

Kamienica Montelupich

Kamienica Kortynowska, Wilczogórskich i Kamienica Włoska 

           Kolejna z kamienic rynkowych we wschodniej pierzei to Kamienica Montelupich – nr 7 – zwana również kamienicą Kortynowską, Wilczogórskich i Kamienicą Włoską. Pierwszy budynek w tym miejscu został wzniesiony przed rokiem 1300, była to budowla gotycka, murowana na prostokątnym planie z cegły oraz kamiennych ciosów. W 1 połowie XIV wieku zostało dobudowane piętro z gankiem podtrzymywanym przez kamienne wsporniki. Od około 1550 roku należała do włoskiej rodziny Montelupich a w latach 1556-1561 odbyła się jej gruntowna przebudowa, do której projekty przygotowywali włoscy architekci Galeazzo Guicciardini i Tomasz Ferrevore. W 2 połowie XVI wieku kamienica była siedzibą pierwszej polskiej poczty, którą od 1569 roku prowadził tu Sebastian i Walenty Montelupi. Na przełomie XVI i XVII wieku remont oficyny północnej, w XVII wieku była w posiadaniu Cortinich. Około 1600 roku odbyła się kolejna przebudowa, powstały wówczas między innymi nowe stropy w pomieszczeniach, portal główny oraz renesansowa attyka. W latach 1680-1779 kamienica była własnością Bractwa Włoskiego, które założyli Włosi bardzo licznie wówczas mieszkający w Krakowie (gromadziło kupców, bankierów, rzemieślników, artystów). W 1799 roku Bractwo sprzedało swoją kamienicę rajcy Tomaszowi Kikulinowi, a ten podarował ją swojej córce w posagu.

           Na przełomie wieków XVIII i XIX kamienica została połączona ze stojącą obok kamienicą nr 8. W 1 połowie XIX wieku w parterowym sklepie mieściła się słynna cukiernia Tomasza Maliszewskiego. Pod koniec XIX wieku odbyły się liczne prace restauracyjne, przy których brał decydujący udział krakowski architekt Władysław Ekielski. Zlikwidowano wówczas renesansową attykę, powstała klasycystyczna fasada, część parterowych pomieszczeń zostało przeznaczone na sklep, powstała też nowa klatka schodowa, zaprojektowana przez Kazimierza Brzezińskiego.

           W 1920 roku przeprowadzono kolejny remont klasycystycznej fasady, a w 1941 roku przebudowano parter i pierwsze piętro, według projektów architekta Mariana Plebańczyka.

            Budynek frontowy Kamienicy Włoskiej stoi na planie kwadratu, ma trzy piętra, po prawej stronie znajduje się sień, a po lewej stronie, w tylnym trakcie czterobiegowa klatka schodowa z latarnią. Zachowane są gotyckie piwnice, datowane na przełom XIV i XV wieku, przebudowywane w XVI wieku. W kamienicy zachowane są też zabytkowe portale – dwa portale gotyckie, które pochodzą z przełomu XV i XVI wieku oraz jeden portal barokowy z około połowy XVII wieku i renesansowy portal z korynckimi kolumnami i archiwoltą z rozetami, przeniesiony z innej kamienicy rynkowej.

           Klasycystyczna fasada kamienicy ma cztery osie, parter jest zdobiony boniowaniem i oddzielony od piętra wydatnym gzymsem. W parterze znajdują się trzy wysokie, prostokątne witryny oraz manierystyczny portal z około 1600 roku. Portal ma kształt półkolisty, ujmują go smukłe kolumny toskańskie, postawione na wysokich postumentach ozdobionych rustykowaniem. Kapitele kolumn ozdobiono rzeźbiarskim motywem rozetek. Na kolumnach wsparte jest przełamane belkowanie z fryzem, na którym umieszczono łacińską sentencję: Te cum habita. W portalu umieszczona jest secesyjno-modernistyczna krata, wykonana latach 20-tych XX wieku. Na piętrach kamienicy znajdują się prostokątne okna w kamiennych opaskach – okna na pierwszym piętrze zwieńczone są trójkątnymi naczółkami, na drugim piętrze – naczółkami odcinkowymi, a na trzecim piętrze – prostymi gzymsami.

           Wśród zabytków zachowanych w pomieszczeniach kamienicy są dwa klasycystyczne kominki z 1 połowy XIX wieku, a przechodząc przez sień można zobaczyć niszę z ustawioną barokową figurką św. Floriana z przełomu XVII i XVIII wieku. Na sklepieniu sieni zachowały się herby rodziny Montelupich.

           Trzypiętrowe oficyny kamienicy powstały na przełomie XIV i XV wieku i zostały przebudowane w 1 połowie XVII wieku. W północnej oficynie znajduje się dwubiegowa klatka schodowa a w jednej z elewacji – barokowy portal z 2 połowy XVIII wieku. W podworcu, w oficynie, mieściła się do 1990 roku znana firma cukiernicza Scherchardta.

źródła:

Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Warszawa-Kraków 1997

Michał Myśliński, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Tom IV, Miasto Kraków, część X, Śródmieście. Mury obronne i Planty. Rynek Główny, Warszawa 2005