Kamienica Kromerowska 

Liciniowska, Hektorowska, Sohnerowska

Rynek Główny 23

Kamienica nr 23 to Kamienica Kromerowska, jest nazywana też Liciniowską, Hektorowską czy Sohnerowską 

           Została zbudowana około 1300 roku, w 1. połowie XV wieku dobudowano jej drugie piętro i dostawiono tylną oficynę. Dwupiętrową oficynę boczną zbudowano w XVI wieku.

           Na przełomie wieków XVI i XVII kamienica należała do rajcy krakowskiego Ludwika Kromera – była częścią posagu jego małżonki Anny Kromerowej. W 1. połowie XVII wieku mieściła się tam księgarnia – w 1610 roku założył ją Franciszek Jakub Mercenich, który wynajmował od Kromerów pomieszczenia w ich kamienicy. Od 1613 roku - po śmierci Mercenicha księgarnię prowadził Burchard Kuick, księgarnia istniała tam do około 1625 roku. Na przełomie wieków XVII i XVII kamienica pełniła funkcję kamienicy czynszowej, w około 1696 roku za kupił ją Włoch Mecotti, a w 1720 roku została kupiona przez Alojzego Licini, krakowskiego ławnika i pozostała w jego rękach do około połowy XVIII wieku, następnie należała do rodziny Zajfredtów, potem Sohnerów. Około roku 1757 zakupił ją Grzegorz Sohner, a następnie sprzedał w 1780 roku Antoniemu Feistmantl. W ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku kamienica była wynajmowana przez cukiernika Dominika Wielandta. Wielandtowie prowadzili tam przez jakiś czas popularną w Krakowie cukiernię, a w końcu w 1806 roku Jan Wielandt kupił kamienicę Kromerowską – była własnością rodziny Wielandtów do 2. połowy XIX wieku.

           W 1. połowie XIX wieku kamienica była w bardzo złym staniem, a pożar w 1850 roku doprowadził ją do zupełnej ruiny. Po zniszczeniach odbudowywał ją już kolejny właściciel Teodor Wassaly – również cukiernik, który nabył ją na licytacji. Remont budowli prowadzony przez budowniczego Jana Picenoni trwał do 1855 roku. W 2. połowie XIX wieku powstało trzecie piętro i nowa fasada, zmieniono układ wnętrz i ich wyposażenie. W latach 70-tych XIX wieku kamienica miała już nowych właścicieli - należała do rodziny Jaworskich. Władysław Jaworski był księgarzem, od 1872 roku w kamienicy kromerowskiej działała księgarnia oraz wydawnictwo. Od 1875 roku księgarnia Jaworskiego stała się filią warszawskiego przedsiębiorstwa wydawniczego i księgarskiego Gustawa Adolfa Gebethnera i Augusta Roberta Wolffa. W latach 1924-1937 wprowadzono zmiany w parterowej części fasady, zaprojektowane przez architekta Stefana Świszczorowskiego. Na potrzeby księgarni zostały między innymi powiększone okna wystawowe.

           Budynek kamienicy ma trzy piętra i niski strych. Po prawej stronie znajduje się wejście oraz sień ze sklepieniem kolebkowym z XVI wieku, a w tylnym trakcie z tej strony budynku jest umieszczona klatka schodowa z czterobiegowym układem schodów, zbudowana w 1860 roku. W gotyckich piwnicach zachowało się gotyckie sklepienie krzyżowo-żebrowe ze zwornikami z 3. ćwierci XIV wieku oraz czternastowieczne portale.

           Fasada kamienicy ma trzy osie. Umieszczone w parterze wejście i dwie witryny mają takie same rozmiary i są zamknięte półkoliście. Wszystkie kondygnacje są otynkowane na jasny kolor i pooddzielane od siebie wyraźnymi liniami profilowanych gzymsów. Na piętrach elewację zdobi delikatne boniowanie. Podziały pionowe wyznaczone są przez płaskie, proste pilastry, a na pierwszym i drugim piętrze podkreślone przez pilastry środkowa, oś fasady tworzy pozorny ryzalit. Wszystkie okna na piętrach są prostokątne, ujęte w takie same tynkowe ramy i zwieńczone odcinkami profilowanych gzymsów. Gzyms w zwieńczeniu fasady jest ozdobiony kostkowym fryzem.

           Przez kolejne dziesięciolecia XX wieku księgarnię w kamienicy Kromerowskiej prowadzili kolejni właściciele i księgarnia znajduje się tam do dziś. Wskazywana jest jako najstarsza księgarnia w Europie – istnieje w tej kamienicy od początku XVII wieku.