Ludwika Maria Gonzaga

(8 VIII 1611 Paryż, Francja – 10 V 1667 Warszawa)

królowa polska

rodzina

księżniczka mantuańska, córką księcia mantuańskiego Karola I Gonzagi i Katarzyny de Guise, księżnej Maine; po śmierci ojca otrzymała tytuł władczyni Mantui
żona - Władysława IV i Jana Kazimierza
urodziła dwoje dzieci Janowi Kazimierzowi: Maria Anna Teresa (1650 VII 1 - 1651 VIII 1) i
Jan Zygmunt (1652 I 6 - 1652 II 20)

biogram
           Pierwszy raz miała wyjść za mąż za Gastona Orleańskiego. Niestety, król Francji nie wyraził zgody na małżeństwo, a Marię uwięził w twierdzy Vincennes, a następnie w klasztorze. Prowadziła w Paryżu salon literacki.
           Za namową kardynała Mazariniego, po śmierci Cecylii Renaty, przyjęła propozycję poślubienia owdowiałego Władysława IV. Odbył się ślub per procura Władysława i Marii (króla zastępował Krzysztof Opaliński). Z tym małżeństwem wiązało się przyjęcie imienia Ludwika, ponieważ w Rzeczypospolitej imię Maria zarezerwowane było dla Matki Boskiej. Mężowi przywiozła znaczny posag, pożyczając go na przygotowania do wojny z Turcją.
           Po śmierci męża poparła elekcję Jana Kazimierza, którego poślubiła zyskując duży wpływ na życie państwowe. Szlachta nie lubiła Ludwiki Marii, bardzo gorszyło ich mieszanie się królowej do polityki oraz duży wpływ na rozdawnictwo wakansów. Uczestniczyła w naradach senatorów i obradach sejmowych, którym przysłuchiwała się ze specjalnej loży.
           Królowa była bardzo energiczna. Stale towarzyszyła królowi w jego objazdach po kraju, nie zważając na trudy i niewygody. Były okresy, ze musiała nocować nawet w ziemiance. Podczas potopu szwedzkiego samodzielnie potrafiła prowadzić wojska.
           Na potrzeby rozbudowanego dworu uzyskała dochody z żup, licznych starostw oraz księstw raciborskiego i opolskiego.
           Miała ambitne plany gospodarcze i polityczne. Postulowała wzmocnienie władzy króla i senatu, zmianę systemu głosowania w sejmie oraz elekcję vivente rege. Przewyższała inteligencją męża. Błyskotliwa, oczytana i ambitna poważnie przyczyniła się do rozszerzenia kultury i języka francuskiego w Polsce. Prowadziła pierwszy polski salon literacki, w którym bywali uczeni, poeci i tłumacze (między innymi Jan Andrzej Morsztyn).
Korespondowała z autorytetami (zwłaszcza w dziedzinie nauk ścisłych). Przyczyniła się do założenia pierwszej polskiej gazety "Merkuriusz Polski".
Damą dworu Ludwiki Marii była Maria Kazimiera d'Arquien, późniejsza Marysieńka Sobieska.
           Zmarła w Warszawie, ale zwłoki zostały pochowane na Wawelu, z wyjątkiem serca, które spoczęło w kościele sióstr Wizytek w Warszawie. Tam też znajduje się jej maska pośmiertna wykonana z wosku.

kalendarium

1627 - miała wyjść za mąż za Gastona Orleańskiego
1634 - pojawiła się propozycja mariażu z Władysławem IV
1640 - poznała przyrodniego brata Władysława IV, Jana Kazimierza
1645 XI 5 - odbył się ślub per procura Władysława i Marii (króla zastępował Krzysztof Opaliński)
1646 III 10 - odbył się właściwy ślub w Warszawie
1648 V 20 - została wdową
1649 V 30 - doszło do zawarcia małżeństwa Ludwiki i Kazimierza
1651 - sprowadziła do Polski zakon Księży Misjonarzy
1652 - sprowadziła do Polski zakon Sióstr Miłosierdzia (szarytki)
1654 - sprowadziła do Polski zakon Wizytek

1656 VII – w czasie bitwy o Warszawę osobiście dowodziła stanowiskiem artylerii
1658 III 14 - wydała w Warszawie przywilej dający Aleksandrowi Hilaremu Połubińskiemu (1626-1679), ówczesnemu pisarzowi polnemu litewskiemu, w zarząd starostwo bobrujskie w województwie mińskim
1661 - przyczyniła się do założenia pierwszej polskiej gazety "Merkuriusz Polski"

źródła

Bożena Fabiani, Warszawski dwór Ludwiki Marii, Warszawa 1976;

Karolina Targosz, Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi, Wrocław 1975;

Karolina Targosz, Sawantki polskie XVII wieku, Kraków 1997;

Zofia Libiszowska, Żona dwóch Wazów, Warszawa 1963