Ludwik Węgierski
Ludwik I Wielki, Andegaweński, Lajos I Nagy
(5 III 1326 Wyszehrad, Węgry – 10 IX 1382 Nagyszombat, (obecnie Trnawa, Slowacja))
król Węgier i Polski
rodzina
pochodził z rodu Andegawenów d'Anjou (gałąź Kapetyngów)
syn króla Węgier Karola I Roberta Andegaweńskiego (1288 – 16 VII 1342), i Elżbiety Łokietkówny, córki Władysława I Łokietka i Jadwigi, siostry Kazimierza III Wielkiego
Ludwik Węgierski
lata panowania 1370 - 1382
miał dwie żony:
1. Małgorzatę (24 V 1335 – 7 IX 1349), córkę cesarza rzymskiego, króla Niemiec i króla czeskiego Karola IV Luksemburskiego i Blanki Valois
2. Elżbietę (zmarła 16 I 1387), córkę Stefana II Kontromanica - bana Bośni
dzieci:
(1) Maria (1365 – 1366) - jej istnienie zostało zakwestionowane w literaturze historycznej
(2) Katarzyna (1370 – 1378)
(3) Maria - królowa węgierska, żona Zygmunta Luksemburskiego
(4) Jadwiga, zaślubiona Władysławowi Jagielle, królowa Polski
biogram
Otrzymał staranne wykształcenie, cieszył się opinią znakomitego rycerza i wojownika. Na Węgrzech Ludwik otrzymał przydomek "Wielki" i uchodzi za jednego z najwybitniejszych władców tego kraju. W polityce wewnętrznej doprowadził do zrównania w prawach magnatów i szlachty węgierskiej. Dążył do umocnienia florena węgierskiego, ściągał cła i podatki przy pomocy dobrze zorganizowanego systemu finansowego, dbał o miasta, którym udzielał wielu przywilejów, dbał o politykę osadniczą, był założycielem pierwszego na Węgrzech uniwersytetu, w Pecsu, rozwijał system oświaty.
W Polsce nie był zbyt popularny, w dziedzinie gospodarczej popierał rozwój handlu, rzemiosła oraz górnictwa ołowiu i srebra w Olkuszu, nadawał miastom przywileje handlowe.
Jego szczególnymi względami cieszył się Kraków, który otrzymał bezwzględne prawo składu na towary pruskie i węgierskie – dawało to Krakowowi monopol na pośrednictwo w handlu na szlaku północ – południe. Z kolei przymus drożny zakazywał kupcom omijać Kraków, a bezwzględne prawo składu zakazywało wywozu towaru poza mury miejskie. Obcy kupcy nie mogli też prowadzić w mieście handlu detalicznego.
Wydał w Koszycach dokument, będący pierwszym przywilejem na rzecz stanu szlacheckiego. Umożliwiło to, po jego śmierci zdobycie tronu polskiego przez Jadwigę.
W polityce zagranicznej podporządkowanie Polski interesom Węgrów spowodowało utratę Santoka i Drezdenka na rzecz Brandenburgii, ziemi włodzimierskiej na rzecz Litwy i zerwanie przez Mazowsze zależności lennej od Polski.
Ma w Krakowie od 1999 roku ulicę w dzielnicy Zwierzyniec, gdzie przecina ona ulicę Królowej Jadwigi, biegnąc w prawo od ulicy Słonecznikowej.
kalendarium
1334 - desygnowany na króla polskiego na zjeździe w Wyszehradzie
1342 - 1382 - był królem Węgier
1345 - 1377 - prowadził wojny z królestwem Neapolu, Wenecją, Litwą, objął zwierzchnictwo nad Bośnią, Bułgarią Widyńską, Dalmacją, Mołdawią, Serbią, Wołoszczyzną
1353 VI 20 – poślubił Elżbietę Kontromanić
1355 - desygnowany na króla polskiego na zjeździe w Budzie
1367 - założył uniwersytet w Pecsu
1370 - 1382 - król Polski jako Ludwik Węgierski
1374 - wydał przywilej koszycki, w którym w zamian za tron dla jednej z córek zwalniał szlachtę z większości podatków
1377 - powierzył rządy w Polsce Władysławowi Opolczykowi
literatura
Za czasów króla Ludwika nie było żadnej stałości w Królestwie Polskim ani żadnej sprawiedliwości. Albowiem starostowie i ich burgrabiowie łupili ciągle dobra uboższych ludzi; a jeśli niektórzy z poszkodowanych, zostawiwszy swe majątki, jechali do Węgier i tam skargi do króla zanosili, król wydawszy im listy, za które musieli w kancelarii płacić wielkie pieniądze, odsyłał ich do domu; atoli starostowie żadnej uwagi na te listy nie zwracali i nie przestawali uciemiężać ludzi. Łupienie na drogach publicznych kupców i innych przejeżdżających oraz kradzieże działy się nieustannie; starostowie zaś, dbając jedynie o swoje zyski, ani hamowali, ani chcieli tego hamować.
Kronika Jana z Czarnkowa, oprac.: Marek D. Kowalski, tłum.: Józef Żerbiłło, TAiWPN Universitas, Kraków 1996
źródła
Jan Dąbrowski, Elżbieta Łokietkówna 1305-1380, Kraków 2007
Jan Dąbrowski, Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370-1382, Kraków 2009
Feliks Kiryk, Wielki król i jego następca, Kraków 1992