(1811 X 22 Riding koło Sopron – 1886 VII 31 Bayreuth)
najwybitniejszy węgierski kompozytor i pianista
rodzina
syn Adama, i Marie Anna Lager
dzieci z Marie d'Agoult:
Blandine (1835 XII 18 – 1862 IX 11)
Cosima (1837 XII 25 Bellagio – 1930 IV 1 Bayreuth), w 1857 wyszła za mąż za pianistę i dyrygenta niemieckiego Hansa von Bulow, 1871 poślubiła Richarda Wagnera
Daniel (1839 V 9 – 1859 XII 13)
życiorys
Pierwsze kroki edukacji muzycznej stawiał pod okiem ojca, następnie pobierał prywatne lekcje (grę na fortepianie u C. Czernego oraz kompozycję u A. Salieriego) w Wiedniu, później wyjechał do Paryża.
W przerwach w koncertowaniu, pobierał lekcje kompozycji od Ferdynanda Paera, twórcy włoskich oper i Antona Reicha, kompozytora i teoretyka muzyki.
Koncertował w całej Europie, od Lizbony po Moskwę, od Dublina po Istambuł, co pozwoliło mu zdobyć prawdziwy rozgłos światowy.
Prócz niezwykłych osiągnięć jako pianista i dyrygent, nauczał ponad 400 uczniów, skomponował ponad 350 dzieł i napisał lub współpracował przy pisaniu przynajmniej 8 książek. Pozostawił pokaźny zbiór korespondencji, a także ponad 200 parafraz utworów innych kompozytorów na fortepian. Był jednym z inicjatorów użycia nowych dźwięków harmonicznych w XIX wieku, przede wszystkim skomplikowanych akordów. Badał nowe techniki muzyczne, zajmował się wariacjami tematycznymi.
Jego najważniejsze utwory to: 12 poematów symfonicznych, koncerty fortepianowe „Es-dur” i „A-dur”, symfonie „Faustowska” i „Dantejska” oraz „Sonata h-moll” na fortepian.
Przez całe życie był wielkim przyjacielem Polaków i Polski. Był zaprzyjaźniony między innymi z Fryderykiem Chopinem, Adamem Mickiewiczem, Juliuszem Słowackim, Julianem Ursynem Niemcewiczem, Henrykiem Wieniawskim, Juliuszem Kossakiem, Janem Ruckgaberem.
Był nauczycielem Karola Tausiga, Juliusza Zarębskiego, Józefa Wieniawskiego, Emila Łapczyńskiego, Ludwika Marka, Aleksandra Michałowskiego, Marii Majewskiej, hr. Władysława Tarnowskiego.
Umożliwił Moniuszce publikację jego polonezów fortepianowych, Noskowskiego zachęcał do rozwijania talentu twórczego, a Janowi Gallowi - wspaniałemu autorowi pieśni i dzieł chóralnych, dzisiaj niesłusznie zapomnianemu - udzielał lekcji kompozycji i pomógł w znalezieniu zatrudnienia w Weimarze.
Znał biernie język polski, co pozwalało mu zrozumieć poezję Mickiewicza, Słowackiego i Norwida, czytaną mu przez jego długoletnią towarzyszkę życia, Polkę, Karolinę z Iwanowskich Sayn-Wittgenstein.
Współczuł Polakom, których Państwo rozdarte było przez trzech zaborców, i napisał wspaniałą kompozycję, "Salve Polonia", (opartą na zakazanych wówczas przez zaborców dwóch melodiach: pieśni religijno-patriotycznej "Boże, coś Polskę" oraz "Mazurka Dąbrowskiego"), wyrażającą tęsknotę Polaków do wolności.
wybrane kompozycje
na orkiestrę:
1849 - Tasso
1850 - Co słychać w górach
1854 - Mazepa
1854 - Preludia
1856 - Hungaria
1882 - Von der Wiege bis zum Grabe
na fortepian i orkiestrę:
1839 – 1861 – koncert A-dur
1849 – koncert Es-dur
1849 - Danse macabre
1852 - Fantazja węgierska
na fortepian:
3 etiudy koncertowe:
1848 - Etiuda As-dur, La leggierezza, Il sospiro
1849 - Consolations
1851 - 6 etiud wg Paganiniego (między innymi popularna La Campanella)
1851 - Études d’exécution transcendante 12 utworów
1848 – 1853 - cykl Lata pielgrzymstwa — Rok pierwszy: Szwajcaria 9 utworów
1858 - Rok drugi: Włochy 7 utworów
1859 - Wenecja i Neapol
1867 – 1877 - Rok trzeci 7 utworów
kalendarium
1819 – debiutował jako pianista
1822 – rozpoczął naukę w Wiedniu u C. Czernego (gra fortepianowa) i A. Salieriego (kompozycja)
1824 - w Manchesterze odbyła się premiera jego pierwszej opery, Don Sanche
1833 - spotkał się z Chopinem, dzięki któremu poznał Marie d'Agoult
1833 – 1844 – związany był z powieściopisarką Marie d’Agoult
1835 - przeprowadził się do Szwajcarii; na świat przychodzi pierwsze z jego trojga dzieci
1837 - powrócił do Wiednia
1839 – 1847 - odbył wiele triumfalnych tournée po Europie, dając najczęściej recitale fortepianowe
1843 - koncertował w Polsce (Poznaniu, Krakowie i Warszawie)
1843 III 26 – koncertował w Krakowie w Sali Knotza
1847 – Juliusz Kossak wykonał we Lwowie portret ołówkowy Liszta z natury
1848 – wraz z Karoliną von Sayn-Wittgenstein przybył na stałe do Weimaru
1848 – 1859 - pracował w Weimarze jako dyrygent i kierownik opery, wystawiając wiele współczesnych dzieł, głównie R. Wagnera
1861 - przeniósł się do Rzymu
1865 – przyjął niższe święcenia kapłańskie
1875 - został dyrektorem nowo powstałej akademii muzycznej w Budapeszcie
1886 - odbył ostatnią podróż z Rzymu przez Budapeszt, Liège, Paryż, Londyn, Antwerpię do Bayreuth