Józef Ignacy Kraszewski

Bolesławita, Kleofas Fakund Pasternak

(28 VII 1812 Warszawa – 19 III 1887 Genewa)

pisarz, poeta, publicysta, krytyk, dziennikarz, malarz, rysownik, muzyk, kolekcjoner

rodzina

herbu Jastrzębiec, syn Jana (1788 - 1864), sędzia graniczny ziemski i zarazem średnio zamożny właściciel małej wioski Dołhe, i Zofii (1791 - 1859) z Malskich najstarszy z pięciorga rodzeństwa, jego najmłodszy brat Kajetan (1827-1896) również zajął się literaturą, był autorem opowiadań i powieści
poślubił bratanicę prymasa Zofię Woronicz
dzieci:
Konstancja, ur. 1839
Jan, ur. 1841
Franciszek, ur. 1843
Augusta, ur. 1849
biogram
           Studiował literaturę w Uniwersytecie Wileńskim, za udział w przedpowstaniowym tajnym związku młodzieżowym został aresztowany i więziony, przebywał w Wilnie pod nadzorem policyjnym. Potem gospodarował na Wołyniu, przebywał w Żytomierzu i w Warszawie, zmuszony do wyjazdu z kraju osiadł w Dreźnie. Przebywając na emigracji nigdy nie zerwał swych kontaktów z krajem. Redagował między innymi lwowskie „Hasło”, ogłaszał słynne roczniki publicystyczne „Rachunki”, wydawał pismo „Tydzień”, rozwijał ożywioną działalność wymierzoną przeciw polityce zaborców i rodzimych sfer konserwatywnych.
           Jego twórczość obejmuje niemal wszystkie dziedziny piśmiennictwa (ponad 600 tomów, w tym 232 powieści - 144 powieści społecznych, obyczajowych i ludowych oraz 88 historycznych, prawie 20 utworów scenicznych, ogromną ilość artykułów, recenzji, krytyk literackich, studia literacko - historyczne, itp.), a także malarstwo i muzykę. Rysował ludzi i otaczającą go przyrodę, zwłaszcza podczas licznych i dalekich podróży. Szacuje się, że wykonał kilka tysięcy rysunków (do dziś ocalało ponad 1 600 jego rysunków) i namalował kilkadziesiąt obrazów olejnych. Zgromadził kolekcje starych rycin (jego zbiór liczył przeszło 6 000 prac). Zajmował także się krytyką muzyczną, był człowiekiem obdarzonym talentem muzycznym, w młodości komponował, a codziennie odprężał się chwilą gry na fortepianie.
           Sławę zyskał jako autor powieści historycznych, tworzących polemiczny wobec historiozofii szkoły krakowskiej wizerunek dziejów Polski, (między innymi Zygmuntowskie czasy) oraz cykl 29 powieści, obejmujących historię Polski od czasów najdawniejszych (Stara baśń) do Augusta III (Saskie ostatki), tzw. trylogia saska (Hrabina Cosel, Brühl i Z siedmioletniej wojny), powieści o tematyce ludowej (Ulana, Chata za wsią ), współczesne powieści społeczno - obyczajowe (Latarnia czarnoksięska ), społeczno - polityczne związane z tematyką powstania styczniowego (Dziecię Starego Miasta , Para czerwona) i popowstaniową polemiką z konserwatystami (Morituri ). Ponadto opublikował szkice historyczne, utwory dramatyczne, opowiadania, wiersze, wspomnienia (Pamiętniki ), przygotował edycje Dzieł W. Szekspira.
           Zasłużył się też jako wydawca tekstów, między innymi listów Zygmunta Krasińskiego, pism Kazimierza Brodzińskiego(8 tomów), Jana Śniadeckiego, Zygmunta Krasińskiego. Tłumaczył Boską komedię Dantego (znane tylko fragmenty) i parafrazował komedie Plauta. Uczestniczył w pracach międzynarodowych towarzystw naukowych i artystycznych, wręczono mu wysokie odznaczenia we Włoszech, Austrii i Szwecji.
           Wielokrotnie odwiedzał Kraków, gdzie władze UJ zaproponowały mu objęcie Katedry Literatury Powszechnej i Polskiej (do czego nie doszło wobec sprzeciwu władz austriackich i rosyjskich). W Krakowie zorganizowano jubileusz 50-lecia jego pracy twórczej, z udziałem prezydenta M. Zyblikiewicza oraz przedstawicieli wszystkich zaborów. Uroczystości odbyły się w odrestaurowanych Sukiennicach i miały charakter ogólnopolskiej manifestacji patriotycznej. W trakcie obchodów jubileuszu Kraszewski otrzymał Wielki Krzyż Komandorski Orderu Franciszka Józefa, doktorat h.c. UJ oraz liczne dary od społeczeństwa Krakowa. W teatrze wystawiono jego komedię Miód kasztelański z udziałem H. Modrzejewskiej, w Sukiennicach odbyła się uczta i bal w którym uczestniczyło 2 tysiące osób.
           Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce (mszę celebrował biskup A. Dunajewski) w sarkofagu według projektu T. Prylińskiego (medalion wykonał P. Kozakiewicz).
           Jego imię nosi ulica na Zwierzyńcu.

wybrane wydania zbiorowe:
1872 - 1876 - Zbiór powieści 102 tomy
1878 - Wybór pism, 15 tomów
1876 - 1889 - Powieści historyczne, 78 tomów, parokrotnie przedrukowywane, w zmienionym wyborze i układzie, w latach 1929-1930
1883 - Wybór powieści, 80 tomów
1884 - 1894 - Wybór pism, 10 tomów ;

kalendarium

1812 VII 28 - urodził się w Warszawie w zajeździe przy ulicy Aleksandria (obecnie Kopernika), chrzest odbył się w Kościele Św. Krzyża
1813 - 1822 - przebywał w Romanowie u dziadków Anny i Błażeja Malskich oraz prababki Konstancji Nowomiejskiej
1822 - 1826 - uczył się w szkole zwanej Akademią Bialską w Białej Radziwiłowskiej (obecnie Podlaskiej), dziś mieści się tam LO im. J. I. Kraszewskiego
1826 - 1827 - uczęszczał do szkoły wojewódzkiej w Lublinie, mieszkał na stancji przy ulicy Grodzkiej
1828 - 1829 - kontynuował naukę w gimnazjum w Świsłoczy - tutaj otrzymał świadectwo dojrzałości
1829 IX - rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wileńskiego
1830 - studiował literaturę na Uniwersytecie Wileńskim, dużo rysował, głównie zabytki Wilna
1830 - pod pseudonimem Kleofas Fakund Pasternak ogłaszał pierwsze utwory literackie drukowane w petersburskim "Bałamucie"
1830 XII 3 - został aresztowany za udział w tajnym związku młodzieży. Został osadzony w klasztorze św. Piotra i Pawła, zamienionym na więzienie, a potem w tzw. koszarach św. Ignacego. Otrzymał wyrok, zatwierdzony przez cara, wcielenia do pułku kaukaskiego, ale po usilnych staraniach rodziny zamieniony na więzienie w Wilnie
1831 - drukował w wileńskim "Noworoczniku Litewskim"
1831 - zadebiutował powieścią Pan Walery
1832 III - wyszedł z więzienia
1832 III - 1833 VII - przebywał w Wilnie pod nadzorem policyjnym i z zakazem opuszczania Wilna, prowadził historyczne badania źródłowe, wykorzystane w napisanej później historii Wilna
1833 VIII - po opuszczeniu Wilna osiadł w rodzinnej wsi Dołha, gdzie u boku ojca nabierał doświadczenia w pracy gospodarskiej
1833 - rozpoczął współpracę z „Tygodnikiem Petersburskim”
1834 - 1837 - przebywał w Horodcu i Ossowej na Polesiu Wołyńskim, zetknął się ze zbiorami Urbanowskich, które wpłynęły jego późniejsze zainteresowania. Opracował Historię Wilna, bez powodzenia starał się o katedrę literatury polskiej w Kijowie
1838 - 1839 - wydzierżawił wieś Omelno w powiecie łuckim
1838 VI 10 - poślubił Zofię Woroniczówną
1840 - 1847 - nabył na własność majątek Gródek, koło Łucka
1841 - 1852 - redagował czasopismo "Athenaeum", dwumiesięcznik poświęcony „historii, literaturze, sztukom, krytyce”
1843 VI 22 - 1843 IX 11 - odbył podróż do Odessy, Jedyssanu i Budżaku
1846 - przebywał w Warszawie
1847 - był na leczeniu w Druskiennikach
1848 - sprzedał Gródek
1848 - 1852 - przebywał we wsi Hubin. Starał się o stanowisko profesora literatury polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim
1851 - rozpoczął współpracę z „Gazetą Warszawską”
1853 - 1859 - osiedlił się w Żytomierzu, był kuratorem szkół, prezesem różnych towarzystw o charakterze społecznym i dobroczynnym (między innymi klubu szlacheckiego, Towarzystwa Dobroczynności)
1856 - został dyrektorem Teatru Żytomierskiego
1858 - na zjeździe gubernialnym szlachty w Żytomierzu ogłosił memoriał popierający projekt nadania ziemi chłopom
1858 - odbył podróż po Włoszech, Francji, Belgii i Niemczech
1858 V 23 - 26 - mieszkał w Krakowie w hotelu „Pod Różą”
1858 IX 29 - w Krakowie przyjmowano go w poczet Towarzystwa Naukowego Krakowskiego
1859 - objął redakcję "Gazety Codziennej", przemianowanej później na "Gazetę Polską"
1860 - 1862 - przeniósł się z rodziną do Warszawy, podróżował po Europie, wydał w Paryżu broszurę pt. "Sprawa polska w roku 1861"
1863 I - opuścił Warszawę i wyjechał do Drezna
1865 - wydał w Dreźnie katalog swojej kolekcji dzieł sztuki zatytułowany Catalogue d'une Collection Iconographique Polonaise, composée des dessins originaux, gravures, xylographies, lithographies, illustrant l'histoire, la géographie, antiquités, costumes, moeurs, armes, meubles etc. de l'ancienne Pologne, de ses provinces et pays limitrophes
1866 VI 17 - zatrzymał się w Krakowie, w hotelu Pollera
1866 VI 18 - VIII 15 - przebywał w Krynicy, Szczawnicy i w Zakopanem
1866 VIII 16 - zatrzymał się w hotelu Pollera
1867 - wygłaszał w Towarzystwie Naukowym Krakowskim odczyty o Dantem przeznaczając dochód z nich na rzecz Akademickiego Towarzystwa Wzajemnej Pomocy
1868 - przyjął obywatelstwo saskie
1868 - założył własną drukarnię w Dreźnie
1869 - sprzedał w całości swoją kolekcję dzieł sztuki Aleksandrowi Branickiemu z Suchej
1871 - sprzedał drukarnię ze znaczną stratą finansową
1871 - odwiedził Bibliotekę Jagiellońską
1872 - został wybrany członkiem Akademii Umiejętności
1873 - 1883 - współpracował z francuską agencją wywiadowczą, pracującą dla Ministerstwa Wojny w Paryżu
1875 - rozpoczął cykl 29 kronik historycznych z dziejów Polski, zapoczątkowany powieścią "Stara baśń"
1879 X 2 - 6 - z inicjatywy literatów i wydawców zostały zorganizowane w Krakowie obchody jubileuszowe z okazji 50-lecia jego działalności literackiej, pisarz zamieszkał wtedy w hotelu „Drezdeńskim” przy Rynku Głównym 47
1879 X 4 - w Sukiennicach na jego cześć odbył się uroczysty bankiet z udziałem 840 osób, wypito 366 butelek szampana, 444 butelek różnych win do licznych kilogramów mięs, ryb itp.
1880 - przybył do Krakowa na zjazd historyków z okazji 400 - lecia śmierci Jana Długosza
1882 - we Lwowie założył "Macierz Polską"
1883 - została przeprowadzona rewizja w willi drezdeńskiej pisarza, w wyniku której został aresztowany i pod zarzutem działalności wywiadowczej na rzecz Francji osadzony w twierdzy w Magdeburgu.
1885 XI 8 - po półtorarocznym pobycie w więzieniu, po wpłaceniu kaucji, otrzymał 6-miesięczny urlop zdrowotny
1886 - wyjechał na kurację do Szwajcarii, wziął udział w Kongresie Międzynarodowego Stowarzyszenia Literatów i Artystów w Genewie
1887 - odbył podróż po Włoszech, zakupił willę pod Lozanną w Szwajcarii
1887 IV 5 - jego zwłoki zostały przywiezione do Krakowa i złożone w krypcie kościoła Pijarów
1887 IV 8 - jego prochy uroczystym pochodem przeniesiono na Skałkę i pochowano w Krypcie Zasłużonych
1912 - jego imieniem nazwano ulicę w VII dzielnicy Zwierzyniec, dochodzącą do ulicy marszałka Ferdynanda Focha

źródła

Danek Wincenty, Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biograficzny, 1976

Bachórz Józef, Józef Ignacy Kraszewski

Księga jubileuszowa dla uczczenia pięćdziesięcioletniej działalności literackiej J. I. Kraszewskiego, Warszawa 1880