Dzisiejsza data:

Jan Chrzciciel Dominik Piotr Jaśkiewicz

(6 lipca 1749 Lwów – 14 listopada 1809 Kraków)

przyrodnik, lekarz, chemik, mineralog

biogram

           Pochodził z nobilitowanej lwowskiej rodziny ormiańskiej, pierwszy profesor chemii uniwersytetu w Krakowie.

           Po ukończeniu studiów medycznych na uniwersytecie w Wiedniu, bezskutecznie ubiegał się o katedrę botaniki i chemii na Uniwersytecie Lwowskim. Podjął starania o przyznanie mu stanowiska lekarza miejskiego Lwowa, również bez powodzenia. Podjął więc starania o katedrę w Szkole Głównej Koronnej. Dzięki wsparciu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i Hugona Kołłątaja Komisja Edukacji Narodowej przyznała mu katedrę historii naturalnej i chemii Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie. Wykłady prowadził w języku polskim, stosując nowatorskie metody. Prowadził prace badawcze w Austrii, Francji i Włoszech oraz w Małopolsce. Wraz z Hugonem Kołłątajem i Janem Śniadeckim rozpoczął reformę podupadłej Akademii Krakowskiej. W ramach kierowanej przez siebie katedry stworzył nowocześnie wyposażone laboratoria doświadczalne. Założyciel i dyrektor Ogrodu Botanicznego w Krakowie. Wraz z F. Scheidtem, J. Szasterem oraz J. Śniadeckim skonstruował i zaprezentował w Krakowie pierwszy w Polsce balon na rozgrzane powietrze. Pionier nowoczesnej chemii, zwolennik poglądów A.L. Lavoisiera; wprowadził do nauki polskiej najnowsze osiągnięcia światowe, stworzył podstawy polskiej terminologii naukowej. Opisał metodę suchej destylacji węgla kamiennego, otrzymywanie koksu i jego zastosowanie w produkcji hutniczej. Jest autorem podręczników z zakresu mineralogii, metalurgii i chemii oraz wielu prac z zakresu mineralogii, chemii i medycyny.

wybrane publikacje: 

1775 - Dissertatio inauguralis medica sistens pharmaca regni vegetabilis 

1783 - Rozprawa o wodach siarczastych krzeszowickich

1784 - Nowa teoria o ogniu

1784Ballony latające. Żegluga powietrzna

1786 - Dysertacja fizyczna o atmosferze

kalendarium

1775 - ukończył studia medyczne na uniwersytecie w Wiedniu

1780 IV 28 – przyznano mu katedrę historii naturalnej i chemii w Szkole Głównej Koronnej czyli Uniwersytecie Krakowskim

1780-1781 - prowadził prace badawcze w Austrii, Francji i Włoszech

1781–1782 – prowadził badania w Małopolsce

1781 – został członkiem korespondentem Królewskiej Akademii Nauk w Paryżu

1782-1787 - profesor historii naturalnej i chemii Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie (wykłady rozpoczął 1 X 1783)

1782 – na otwarciu Kolegium Fizycznego wygłosił wykład na temat pożytków z łączenia nauk przyrodniczych z lekarskimi

1787-1789 - lekarz Wielopolskich w Pińczowie

1789 – został generalnym konsyliarzem do spraw przemysłu i górnictwa Komisji Skarbu Koronnego, udał się do Siewierza, gdzie zajął się badaniami i organizował wydobycie węgla kamiennego, nakreślił projekt kopalni, badał technikę koksowania, aby rozwinąć produkcję hutniczą w Polsce i uniezależnić ją od importu węgla ze Śląska

1793 – został lekarzem nadwornym Stanisława Augusta Poniatowskiego

1800 - członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego

1783 - założyciel i dyrektor Ogrodu Botanicznego w Krakowie

1784 - skonstruował i zaprezentował w Krakowie pierwszy w Polsce balon na rozgrzane powietrze

1787 - wygłosił w Krakowie, w obecności króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, wykład na temat rozwoju geologicznego Ziemi, ilustrując swoje rozważania przykładami zebranymi na Kielecczyźnie i w okolicach Krakowa. Przedstawione poglądy różniły się od obowiązującej kosmogonii biblijnej. Od Króla otrzymał pochwałę i pierścień.

źródła:

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000

Na podstawie biogramów przygotowanych przez Andrzeja A. Ziębę do kalendarza Portrety polskich Ormian 2013

Jaśkiewicz Jan, w: Polski Słownik Biograficzny, T. XI, Kraków 1964-1965, ss. 90-93

Na podstawie biogramu Heleny Madurowicz-Urbańskiej w Słowniku Biograficznym t. XI