biogram

           Jego życiorys należy do najbardziej burzliwych i zaskakujących żywotów władców Polski i Litwy.

           Wychowywał się na Zamku Królewskim w Warszawie pod opieką ochmistrzyni królowej Urszuli Gienger (około 1570-1635), zwanej Meierin i jezuitów. Jednak pomimo tego nie posiadł gruntownego wykształcenia, jak opisał w 1636 roku nuncjusz papieski arcybiskup Honorat Visconti: W pierwszych latach za życia ojca uczył się nauk wyzwolonych pod przewodnictwem jezuitów, lecz po jego śmierci do żadnej się nie przykładał, przepędzając czas na próżnowaniu. Mówią, że często udaje się na samotność do swego pokoju, gdzie niczem nie zajęty myśli o niebieskich migdałach (…). Zdołał opanować język niemiecki, włoski, francuski oraz łacinę, jego wielkimi pasjami były polowanie, taniec, szermierka oraz jazda konna. Za życia ojca Zygmunta III nie odgrywał żadnej roli.
           Na mocy testamentów rodziców otrzymał po matce wielkie dobra żywieckie, po ojcu obszerny dwór w Nieporęcie, Bołotków (sam zamek po śmierci brata Aleksandra), gotówkę i ruchomości. Ojciec wyznaczył mu też trzy dochodowe ekonomie: Świecie, Olitę i Kobryń.
           Podczas wojny trzydziestoletniej, walcząc w armii swego wuja cesarza Ferdynanda II, dostał się do niewoli francuskiej. Następnie wstąpił do zakonu jezuitów i został kardynałem.
           Wygrał rywalizację o tron polski ze swoim bratem Karolem Ferdynandem, biskupem wrocławskim. Poślubił Marię Ludwikę, wdowę po Władysławie IV.
           Jego panowanie było okresem nieustannych walk prowadzonych ze wszystkimi nieomal sąsiadami Rzeczypospolitej: toczył wojnę z Kozakami i Tatarami, z Moskwą i Kozakami, ze Szwecją (wojna północna), wspomaganą przez elektora brandenburskiego i księcia siedmiogrodzkiego. W czasach jego panowania miały miejsce także walki wewnętrzne, powstanie Kostki Napierskiego i rokosz J. Lubomirskiego. W wyniku wojen oraz zawartych traktatów i rozejmów Rzeczpospolita utraciła znaczne terytoria na rzecz Rosji i Szwecji oraz zrezygnowała z lenna pruskiego (welawsko-bydgoskie traktaty).
           Trudna sytuacja państwa polskiego przerosła możliwości króla. Wszechwładza magnatów nie pozwalała na prowadzenie spójnej polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Uwidoczniło się to szczególnie w czasie wojny polsko-szwedzkiej. Konieczność odwoływania się do sejmu, w którym prawo obywatelstwa otrzymało liberum veto, nie pozwalała na realizację najbardziej nawet niezbędnych zamierzeń.
          Zrzekł się korony i emigrował do Francji, zmarł w Paryżu.
           Pochowany został w kościele Jezuitów w Nevers (serce złożono w kościele Saint-Germain-des-Prés w Paryżu). Staraniem biskupa krakowskiego A. Trzebickiego zwłoki zostały sprowadzone do Polski i pochowane na Wawelu.
           Jego imię nosi ulica w dzielnicy Grębałów, boczna ulicy Władysława Jagiełły.