Abraham Szaja Gumplowicz
Gumplowitz
(1803 Kraków – 14 VII 1876 Kraków)
kupiec i działacz żydowski
rodzina
Jego przodkowie przybyli w XVII wieku do Krakowa ze Śląska i zajmowali się handlem. Jego dziad został dzierżawcą podatków i dorobił się znacznego majątku
syn Lebla i Reisel Mincer
poślubił:
-
Hanna Dobresz, ślub 14 II 1819 Kraków
dzieci: Ignacy Izrael (1821 – 1892), prowadził wypożyczalnię książek przy ul. Brackiej; Sora Breindel (1829)
-
Henryka Inlender, córka bogatego kupca z Brodów, ślub 13 VIII 1832 Kraków
dzieci: Milka (1834 – 1835); Ludwik (1838 – 1909), poślubił Franciszkę Goldman (1839 – 1909), socjolog - był profesorem uniwersytetu w Grazu; Teofil Maximilian (1845 – 1870), lekarz - osiedlił się w Holandii
biogram
Wychowany w środowisku ortodoksyjnym, wiele lat spędził na nauce w chederze. Dopuszczono go do interesów i w związku z tym odbył pierwsze podróże zagraniczne do Belgii, Holandii i Anglii. W czasie jednej z podróży handlowych zamieszkał we Frankfurcie nad Odrą i zetknął się z wpływami haskali, zainteresował się świecką literaturą i założył wypożyczalnię książek niemieckich i francuskich.
Był jednym z najbogatszych Żydów w Krakowie, po uzyskaniu obywatelstwa Krakowa, przeniósł swoje sklepy do zakupionego przez siebie domu na Stradomiu. Był rzecznikiem asymilacji Żydów, postępowaniem i głoszonymi ideami (między innymi projektem zniesienia rabinatu) naraził się ortodoksom żydowskim.
W czasie Wiosny Ludów brał udział w pracach Komitetu Narodowego, popierał polskie dążenia narodowe. Z ramienia tegoż Komitetu został skarbnikiem w IV gminie krakowskiej i organizował zbiórkę pieniędzy na pomoc dla powracających emigrantów. W czasie powstania styczniowego (udział w nim brali jego synowie Maks Teofil i Ignacy) współdziałał z Rządem Narodowym, organizował pomoc dla powstańców, udzielał im schronienia we własnym mieszkaniu. Jego mieszkanie było jedną z kwater dla młodzieży oraz szpitalem dla rannych zwożonych z pola bitwy.
Jako jeden z trzech Żydów uczestniczył w delegacji do Wiednia zabiegającej o autonomię dla Galicji (przywdział wówczas polski strój narodowy). Został wybrany do pierwszej po przywróceniu samorządu Rady miasta Krakowa, jako jeden z dwunastu radnych pochodzenia żydowskiego. Zajmował się głównie sprawami budowlanymi, podatkowymi i spisem ludności. Dla podkreślenia swych postępowych poglądów ubierał się po europejsku.
Zmarł śmiercią samobójczą.
wybrane publikacje:
1873 - praca dotycząca emancypacji Żydów Pflichtenlehre für die Jugend Israels im älterlichen Hause
kalendarium
1824 - założył na Kazimierzu sklep galanteryjny
1837 – uruchomił wypożyczalnię książek niemieckich i francuskich
1838 – uzyskał obywatelstwo Krakowa
1840 - współzałożyciel Stowarzyszenia Religijno - Cywilizacyjnego
1846 - przeniósł sklep i wypożyczalnię do zakupionego przez siebie domu na Stradomiu
1848 – w czasie Wiosny Ludów brał udział w pracach Komitetu Narodowego, wszedł do pierwszej Rady miasta Krakowa
1846 IV – wraz z dr Oettingerem stanął na czele żydowskiego klubu politycznego (Klub zur Foerderung der geistigen und materiellen Interessen der Israeliten), który powstał w mieście Kazimierzu pod Krakowem
1858 - otworzył drugi sklep przy ul. Grodzkiej
1861 – uczestniczył w delegacji do Wiednia zabiegającej o autonomię dla Galicji
1863 – 1864 – w czasie powstania styczniowego współdziałał z Rządem Narodowym
1866 – został wybrany do pierwszej po przywróceniu samorządu Rady miasta Krakowa