Dzisiejsza data:

Franciszek Józef I

(18 VIII 1830 Wiedeń – 21 XI 1916 Wiedeń)

cesarz Austrii, król węgierski

rodzina

najstarszy syn arcyksięcia Franciszka Karola, brata i następcy cesarza Ferdynanda I i Zofii Wittelsbach, księżniczki bawarskiej
wnuk cesarza Franciszka I
miał czworo rodzeństwa:
Maksymiliana Ferdynanda Józefa (1832-1867) - cesarza Meksyku
Karola Ludwika (1833-1896) - arcyksięcia
Marię Annę (1835-1840) - arcyksiężną
Ludwika Wiktora (1842-1919)- arcyksięcia
poślubił 1854 poślubił księżniczkę Elżbietę z rodu Wittelsbachów
mieli czworo dzieci, 3 córki i następcę tronu, syna Rudolfa

biogram

           Już w pierwszych latach życia wyznaczony został na następcę tronu monarchii austriackiej. Wychowywał się w pałacu Schönbrunn, odebrał staranne wykształcenie, uzdolniony filologicznie posługiwał się kilkoma językami. Umiał także wypowiedzieć kilka słów po polsku, choć w oficjalnych kontaktach używał tylko niemieckiego i węgierskiego. Uczęszczał również na lekcje tańca, fechtunku i jazdy konnej. Już w młodych latach przeszedł szkolenie wojskowe.
           Panowanie objął w wieku 18 lat, po abdykacji chorowitego i bezdzietnego stryja, cesarza Ferdynanda, w trudnym dla monarchii momencie, gdy większość prowincji wielonarodowego państwa ogarnięta była niebezpiecznym wrzeniem rewolucyjnym, które nazwane zostało w późniejszym okresie Wiosną Ludów. Młody władca dla ratowania całości swej sukcesji musiał obiecać swym poddanym demokratyzację władzy i przeprowadzenie podstawowych reform społecznych. Kiedy jednak kolejne powstania udało się stłumić, wycofał się ze wszystkich poczynionych przyrzeczeń, przywracając w niezmienionej formie rządy absolutne. Pierwsze dziesięciolecia sprawowania władzy nie przyniosły mu popularności. Pamiętano ciągle okrutne represje popowstaniowe, nie służyła też poprawie jego wizerunku niefortunnie prowadzona polityka zagraniczna.
           Dużo korzystniej układało się w owych latach życie osobiste cesarza. Poślubił księżniczkę Elżbietę z rodu Wittelsbachów, kobietę piękną i pełną wdzięku, wzbudzającą w młodym władcy prawdziwą i z początku w pełni odwzajemnioną miłość. Z czasem stosunki między małżonkami uległy jednak znacznemu oziębieniu. Niechętna dworskiej etykiecie Elżbieta, żyjąca w stałym konflikcie z niezwykle apodyktyczną teściową, coraz częściej opuszczała Wiedeń, by podróżować całymi miesiącami po Europie.
           W wyniku klęski w wojnie z Piemontem i Francją wydał tzw. dyplom październikowy, a następnie patent lutowy. Powołano monarchię dualistyczną Austro - Węgry, a Franciszek Józef I został królem Węgier. Utworzony został parlament, tzw. Rada Państwa, a krajom Korony nadano autonomię. Zerwał z polityką germanizacyjną w Galicji, przywrócił język polski w administracji, sądownictwie i szkolnictwie, w polityce wewnętrznej opierał się na armii, Kościele oraz aparacie urzędniczo-biurokratycznym.

           Polacy początkowo mieli do niego niechętny stosunek, który z latami zmienił się w obopólną sympatię. Jej wyrazem ze strony cesarza były częste wizyty w Galicji oraz poszerzanie jej autonomii, a także powoływanie na najwyższe stanowiska państwowe przedstawicieli arystokracji polskiej, między innymi Gołuchowskich (ojca i syna), Kazimierza Badeniego, Leona Bilińskiego czy Edwarda Bittnera. Ze strony społeczności polskiej, a zwłaszcza jej kręgów konserwatywnych, spotykały również austriackiego władcę dowody coraz głębszej sympatii i stale ponawiane deklaracje pełnej lojalności. Polacy potrafili docenić zapewnione im przez cesarza swobody narodowe, tak bardzo odróżniające Galicję od pozostałych dwu zaborów, rosyjskiego i pruskiego. Snuli też dalekosiężne plany odbudowy państwa polskiego w oparciu o monarchię austro-węgierską i pragnęli widzieć we Franciszku Józefie orędownika takiego rozwiązania.
           Wziął udział w zjeździe berlińskim w stulecie I rozbioru Polski. Z przekonania konserwatysta i autokrata, głęboko wierzył w wyjątkową dziejową rolę Habsburgów i boskie pochodzenie władzy cesarskiej. Nie rozwiązane za jego panowania sprawy wewnętrzne doprowadziły do upadku Austro-Węgier wkrótce po jego śmierci. Zmarł w czasie I wojny światowej, pochowany został w Krypcie Cesarskiej w klasztorze oo. Kapucynów w Wiedniu.

           Kraków odwiedził po raz pierwszy w październiku 1851. Został uroczyście powitany przez władze miejskie pod Bramą Floriańską, otrzymał symboliczne klucze do miasta. Zatrzymał się w Pałacu Spiskim przy Rynku Głównym, uczestniczył między innymi w nabożeństwie w kościele Mariackim i odwiedził UJ (profesorowie przyjęli go nie w urzędowych mundurach austriackich, ale w tradycyjnych togach). Podczas kolejnej wizyty we wrześniu 1880 zatrzymał się w pałacu Pod Baranami. Jego powitaniu przez delegacje z całej Galicji towarzyszyło bicie w dzwony kościelne i 101 salw armatnich. Cesarzowi ofiarowano klucze do miasta, a delegacja sejmowa złożyła petycję o uznanie Zamku Wawelskiego za rezydencję cesarską, co pozwoliłoby na usunięcie wojska austriackiego i podjęcie prac renowacyjnych. W trakcie tego pobytu Franciszek Józef zwiedził między innymi Zamek i Katedrę na Wawelu, odwiedził UJ, pracownię J. Matejki, Muzeum Czartoryskich oraz strzelnicę Bractwa Kurkowego.

           Jego panowanie stało się dla współczesnych synonimem stabilizacji i liberalizmu, w pamięci potomnych Franciszek Józef zapisał się jako uosobienie szlachetnego monarchy. Jego imieniem nazwano między innymi most zbudowany 1844 - 1850 według projektu inż. Kutschery (zw. Popularnie Podgórskim, rozebrany 1936) oraz wodociąg oddany do użytku 1901.

kalendarium

1848 - w czasie wojny z Piemontem, wizytował front włoski
1848 XII 2 - w Ołomuńcu objął rządy w monarchii
1848 - stłumił rewolucję w Austrii
1849 - przy pomocy Rosjan stłumił powstanie węgierskie
1851 X 11 - 13 - przebywał z uroczystą wizytą w Krakowie
1853 II 18 - w Wiedniu Węgier Janos Libenyi dokonał nieudanego zamachu na cesarza
1854 IV 24 - w wiedeńskim kościele Augustianów wziął ślub z Elżbietą
1859 - mianował Agenora Gołuchowskiego ministrem spraw wewnętrznych
1859 - wydał tzw. dyplom październikowy opracowany przez Gołuchowskiego
1861 - wydał patent lutowy
1867 - powołano monarchię dualistyczną Austro - Węgry, a Franciszek Józef I został królem Węgier

1867 VI 8 - został koronowany koroną świętego Stefana na "Apostolskiego Króla Węgier", uznając tym samym równość Węgier wobec Cesarstwa Austrii
1872 - wziął udział w zjeździe berlińskim w stulecie I rozbioru Polski
1880 IX - odbył podróż do Galicji, 1 – 4 przebywał w Krakowie, został owacyjnie przyjęty przez mieszkańców oraz obiecał pomóc w restauracji Zamku Królewskiego na Wawelu

1858 - w kaplicy Św. Leonarda w Katedrze Wawelskiej ufundował sarkofag, do którego przeniesiono szczątki Michała Korybuta Wiśniowieckiego
1889 - zginął śmiercią samobójczą arcyksiążę Rudolf
1898 - poniosła śmierć z rąk zamachowca cesarzowa Elżbieta
1906 - przeprowadził zmianę ordynacji wyborczej
1907 - przeprowadził wybory powszechne
1909 XI 13 - zatwierdził ustawę o przyłączeniu sąsiednich gmin do Krakowa

1913 V 31 - Akademia Górnicza w Krakowie została zatwierdzona przez jego Najwyższe Postanowienie