Dezydery Adam Chłapowski
(23 V 1788 Turwia, obecnie Turew – 27 III 1879Turwia)
wojskowy, działacz społeczno - gospodarczy
rodzina
herbu Druja, syn Józefa (1756 – 17 X 1826), starosty kościańskiego, i Urszuli z Moszczeńskich (1762 – 30 III 1796), wojewodzianki inowrocławskiej
poślubił Antoninę Grudzińską (10 VI 1794 Popowo Kościelne – 21 IV 1857 Paryż), siostrę księżnej łowickiej Joanny, żonę wielkiego księcia Konstantego
dzieci:
Stanisław (12 I 1821 Poznań – 30 IX 1902 Szołdry), poślubił Zofię Kurnatowską, poseł
Tadeusz (3 I 1824 Turew – 28 VIII 1879 Turew), poślubił Różę Gołąbek – Jezierską, poseł na sejm
Zofia (7 VII 1824 – 25 X 1853), mąż Jan Koźmian, bezpotomna
Kazimierz (24 XII 1832 Turew – 5 III 1916 Poznań), poślubił Annę Chłapowską, poseł
Józefa (10 V 1837 – 9 V 1894 Lwów), bezpotomna
biogram
Początkowe nauki pobierał pod kierunkiem guwernera księdza Steinhoffa, emigranta francuskiego, następnie uczęszczał do kolegium pijarów w Rydzynie. Widząc jego zainteresowanie żołnierką i matematyką ojciec umieścił go w pułku dragonów imienia generała Bruesewitza, którego kilka szwadronów stacjonowało w Kościanie i Szmiglu. Jednocześnie otrzymał zgodę na naukę w Berlinie, w akademii artylerii. Wobec przewidywanej wojny z Francją wystąpił z pułku, kończąc jednak nauki w akademii, gdzie został promowany na porucznika.
Po zajęciu Berlina przez Francuzów udał się do Poznania, gdzie wstąpił do stuosobowej gwardii honorowej cesarza Napoleona pod dowództwem Umińskiego. Napoleon przebywając w Poznaniu zwrócił na niego uwagę, a odjeżdżając do Warszawy kazał Dąbrowskiemu wszystkich gwardzistów mianować podporucznikami, a Chłapowskiego porucznikiem. W pół roku później, po traktacie tylżyckim, wezwał go do Paryża. Został oficerem ordynansowym Napoleona i wkrótce otrzymał godność barona cesarstwa. Brał udział w kampanii hiszpańskiej, austriackiej i moskiewskiej.
Niezadowolony z polityki Napoleona wobec Polaków (podczas konferencji pokojowej w Pleswitz miał okazję przeczytać, że cesarz Napoleon zaraz na wstępie oddaje Aleksandrowi całe Księstwo Warszawskie i pozwala, żeby się ogłosił królem polskim, albo je wcielił do swego cesarstwa!) wystąpił ze służby w stopniu pułkownika. Po upadku cesarstwa powrócił w rodzinne strony w Poznańskie, nabył od ojca liczne dobra (całkowicie zadłużone) i zajął się gospodarką.
Wiedzę rolniczą zdobywał z niemieckich podręczników, odbył też osiemnastomiesięczną praktykę w majątkach rolnych Anglii i Szkocji. Wprowadził płodozmian zamiast trójpolówki, osuszył pola, używał żelaznego pługa i siał wzbogacającą glebę koniczynę. Po dziesięciu latach pozbył się długów, wynoszących około miliona złotych, a jego gospodarstwo należało do najnowocześniejszych w Wielkim Księstwie Poznańskim.
Po wybuchu powstania listopadowego powrócił do czynnej służby, walczył pod Grochowem, wziął udział w wyprawie na Litwę, po nieudanym ataku na Wilno, wkroczył do Prus, gdzie władze pruskie skazały go na rok więzienia i wysoką grzywnę. W czasie kary, którą odbywał w twierdzy Preussen pod Szczecinem, napisał podręcznik do nauki rolnictwa.
Po odbyciu kary powrócił do Turwi, dalej zajmował się gospodarstwem, pisywał fachowe artykuły do „Przewodnika Rolniczo – Przemysłowego”, kształcił w swoich dobrach praktykantów zagranicznych, został współzałożycielem „Przeglądu Poznańskiego” i jednym z twórców Bazaru Poznańskiego, opiekującego się kupcami i przemysłowcami.
wybrane publikacje:
1843 - O rolnictwie
1899 - Wojny napoleońskie 1806 – 1813. Cz. 1 Poznań
1899 - Wojna roku 1830 – 1831. Cz.2 Poznań
kalendarium
1802 – rozpoczął służbę w armii pruskiej
1805 – ukończył akademię berlińską uzyskując promocję na porucznika
1806 – przeszedł do armii napoleońskiej
1806 – za udział w wojnie pruskiej otrzymał Legię Honorową i Krzyż Virtuti Militari
1808 II – został odkomenderowany do Paryża jako oficer ordynansowy Napoleona
1808 – brał udział w kampanii hiszpańskiej
1809 - brał udział w kampanii austriackiej
1809 VII 15 – przybył wieczorem do Krakowa z wiadomością o zawarciu zawieszenia broni (12 lipiec). Wojna skończyła się.
1811 I – został mianowany szefem szwadronu polskiego 1 Pułku Szwoleżerów - Lansjerów Gwardii Cesarskiej
1812 – brał udział w kampanii moskiewskiej
1813 – odbył kampanię saską
1813 VI 13 – wystąpił z wojska
1814 – odwiedził Anglię
1815 – powrócił do Wielkopolski
1818 – 1819 – przebywał na praktykach w Anglii i Szkocji
1821 IX 29 – poślubił Antoninę z Grudzińskich
1823 – odbył podróż do Berlina
1827 – został członkiem sejmu prowincjonalnego Wielkiego Księstwa Poznańskiego
1830 – pełnił funkcję wicemarszałka sejmu prowincjonalnego Wielkiego Księstwa Poznańskiego
1831 V – awansował na generała brygady
1831 VI – wziął udział w nieudanym ataku na Wilno
1831 VII – wkroczył do Prus
1832 IX 12 – został skazany na dwa lata więzienia, konfiskatę dóbr i utratę praw publicznych (Król skrócił więzienie do roku, a w miejsce konfiskaty nałożył karę pieniężną 22 000 talarów)
1833 V – 1833 XII – przebywał w więzieniu
1833 – powrócił do Turwi
1836 – 1845 – współpracował z „Przewodnikiem Rolniczo – Przemysłowym”
1841 – wraz z żoną i dwoma córkami przebywał w Rzymie
1848 – podczas powstania wielkopolskiego organizował oddziały powstańcze
źródła
Walerian Kalinka, Jenerał Dezydery Chłapowski, Poznań 1885