Marcello Bacciarelli
(16 II 1731 Rzym, Włochy – 5 I 1818 Warszawa)
malarz
rodzina
żona: Fryderyka z domu Richter (1733 – 1809)
córka: Anna (około 1770 – 1818)
biogram
Studiował w Rzymie u Marca Benefiala i w Dreźnie, dokąd wyjechał z inicjatywy Karla H. Heinekena, inspektora Królewskiego Gabinetu Rycin i doradcy Augusta III w sprawach sztuki, by wraz z innymi artystami robić kopie rysunkowe najwybitniejszych dzieł Galerii dla sztycharzy z przeznaczeniem do specjalnego albumu. Malował tam portrety, uczył się sztycharstwa i sam udzielał lekcji. Uczennicą jego była między innymi Fryderyka Richter, którą później poślubił.
Po wybuchu wojny siedmioletniej przyjechał wraz z dworem Augusta III do Warszawy. Nawiązał wówczas kontakt ze Stanisławem Augustem Poniatowskim, wtedy stolnikiem litewskim oraz z innymi arystokratami, dla których wykonywał portrety.
Wyjechał do Wiednia, przebywał na dworze Marii Teresy, malując portrety rodziny cesarskiej.
Wrócił na stałe do Warszawy, otrzymał indygenat polski i tytuł pierwszego malarza nadwornego króla Stanisława Augusta. Został jego doradcą w sprawach artystycznych i przyjacielem. Kierował wszelkimi sprawami artystycznymi króla, np. urządzał wnętrza królewskich pałaców (zamek Ujazdowski, Zamek Królewski w Warszawie, pałac w Łazienkach), zamawiał kopie dzieł sztuki i kupował obrazy do galerii królewskiej. Zorganizował szkołę artystyczną na warszawskim Zamku (tzw. Malarnię), gdzie jego uczniami byli między innymi J. Wall, K. Wojniakowski, A. Rajecka, W. Lesseur-Lesserowicz.
Był członkiem licznych akademii, między innymi w Dreźnie, Rzymie, Bolonii, Wiedniu, Wenecji i Berlinie. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego powołano go na członka Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Namalował wówczas dla Towarzystwa portrety księcia warszawskiego Fryderyka Augusta I i jego żony, wizerunki członków senatu oraz obraz Nadanie konstytucji Księstwu Warszawskiemu.
Uprawiał kameralne i eleganckie malarstwo portretowe (namalował ponad 200 portretów) i monumentalne o tematyce mitologiczno - alegorycznej (zdobiące ściany i plafony królewskich rezydencji). Malował także obrazy historyczne i religijne. Kilkakrotnie portretował króla, malował osoby z jego rodziny i otoczenia (między innymi damy związane z dworem - Elżbietę Grabowską, Annę Teofilę Potocką, Helenę Radziwiłłową, Katarzynę Thomatis, Annę Dorotę Biron, Marię Duhamel i jej córkę Julię) oraz innych przedstawicieli magnaterii (między innymi marszałka wielkiego koronnego Stanisława Lubomirskiego i biskupa Kajetana Sołtyka). Pozostawił również kilka autoportretów.
Jego styl charakteryzuje miękki światłocień i wyczucie kolorystyczne. W zasadniczy sposób wpłynął na rozwój polskiego malarstwa portretowego i historycznego schyłku XVIII wieku.
Zarówno jego żona Fryderyka, jak i córka Anna, były znanymi miniaturzystkami.
wybrane obrazy:
1768 - 1771 - do Gabinetu Marmurowego na Zamku Warszawskim namalował 22 wizerunki królów polskich oraz wspólnie z Plerschem plafon Wieczność (albo Sława głosząca pamiętne czyny monarchów polskich)
1770 - Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym
1776 - 1777 - do Sypialni króla na Zamku namalował cztery supraporty (Rebeka i Eleazar, Estera mdlejąca przed Ahaswerem, Agar trzymająca syna na kolanach, Anioł wskazujący źródło Agarze), a do Dawnej Sali Audiencyjnej plafon Rozkwit sztuk, nauk, rolnictwa i handlu pod panowaniem Stanisława Augusta oraz cztery alegoryczne supraporty: Wiara, Sprawiedliwość, Rozsądek i Siła - personifikacje cnót dobrego władcy
1778 - 1780 do Sali Balowej plafon Rozdział czterech żywiołów, czyli Jowisz wyprowadzający świat z chaosu
1780 - Portret Stanisława Augusta w kapeluszu z piórami
1781 - 1786 - do Sali Rycerskiej Zamku namalował dziesięć portretów sławnych Polaków - wizerunki wodzów, przedstawicieli nauki i kultury z XVI i XVII w. i sześć wielkich kompozycji historycznych (Kazimierz Wielki słuchający próśb chłopów, Nadanie przywilejów Akademii Krakowskiej, Hołd pruski, Unia lubelska, Traktat Chocimski, Jan III Sobieski pod Wiedniem)
1786 - Traktat chocimski
1793 - Portret Stanisława Augusta z klepsydrą
1793 – 1795 - do Rotundy namalował cztery alegoryczne tonda: Męstwo, Sprawiedliwość, Łaskawość (Pokój) i Mądrość
1809 - 1811 - Nadanie konstytucji Księstwu Warszawskiemu
1810 - namalował dla katedry warszawskiej obraz Madonna z Dzieciątkiem, św. Janem Chrzcicielem i św. Stanisławem na miejsce wywiezionego przez Napoleona dzieła Palmy młodszego
kalendarium
1750 - studiował w Dreźnie
1753 - został powołany na dwór drezdeński króla polskiego Augusta III
1755 – poślubił Fryderykę Richter
1756 – wraz z dworem Augusta III przyjechał do Warszawy
1761 - udał się do Wiednia, gdzie dla Marii Teresy wykonał portrety całej rodziny cesarskiej
1763 - nie przyjął proponowanego mu stanowiska profesora w organizującej się Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie i pozostał w Polsce
1764 - po śmierci Augusta III, nawiązał kontakt z dworem nowo obranego króla Polski Stanisława Augusta
1764 - przebywał w Wiedniu na dworze Marii Teresy, malując portrety rodziny cesarskiej
1765 - był profesorem akademii sztuk pięknych w Dreźnie
1766 – został członkiem honorowym Akademii w Dreźnie
1766 - przeniósł się do Warszawy i został nadwornym malarzem króla Stanisława Augusta
1766 - na polecenie króla założył szkołę malarską na Zamku Królewskim w Warszawie nazwaną Malarnią
1768 - otrzymał szlachectwo polskie z herbem własnym
1768 - został generalnym dyrektorem pałaców i królewskich zbiorów sztuki
1777 - został mianowany kierownikiem trójosobowej Komisji Budowli Królewskich
1783 - został członkiem polskiej loży masońskiej Bouclier du Nord
1784 - otrzymał tytuł Dyrektora Sztuk Pięknych
1786 – otrzymał tytuł Generalnego Dyrektora Budowli
1787 - odbył dłuższą podróż po Włoszech, skąd przywiózł zakupione dla króla cenne dzieła sztuki, tworzące wraz z całym szeregiem innych sławną galerię Stanisława Augusta
1796 - sporządził dokładny katalog Galerii Królewskiej
1808 - został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie
1817 - za zasługi dla sztuki polskiej mianowany profesorem i honorowym dziekanem Oddziału Sztuk Pięknych Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego
źródła
Steinborn Bożena, Zamek Królewski w Warszawie. Dzieła Marcella Bacciarellego, Warszawa 1987