Dzisiejsza data:

Władysław IV Waza

(9 VI 1595 Łobzów koło Krakowa – 19/20 V 1648 Merecz, Litwa)

król polski, wielki książę litewski, tytularny król szwedzki i car moskiewski


rodzina

syn Zygmunta III Wazy i Anny Habsburżanki, córki Karola, arcyksięcia austriackiego

                              

Władysław IV Waza

Lata panowania 1632 - 1648


rodzeństwo:

Anna Maria (23 V 1593 - 9 II 1600)
Katarzyna (9 IV 1594 - 16 V 1594)
Katarzyna (IX 1596 - 2 VI 1597)
Krzysztof (10 II 1598 - 10 II 1598)

Jan Kazimierz (26 XII 1607 - 9 I 1608)
Jan II Kazimierz (22 III 1609 - 16 XII 1672), król Polski
Jan Albert (Olbracht) (25 VI 1612 - 29 XII 1634) przeznaczony do stanu duchownego, został biskupem warmińskim, następnie krakowskim i kardynałem
Karol Ferdynand (3 X 1613 - 9 V 1655) najpierw był biskupem płockim, a następnie wrocławskim, książę opolski i raciborski
Aleksander Karol (14 XI 1614 - 19 XI 1634)
Anna Konstancja (20 I 1616 - 24 V 1616)
Anna Katarzyna Konstancja (7 VIII 1619 - 8 X 1651) poślubiła w 1642 roku księcia Filipa Wilhelma Neuburskiego, późniejszego palatyna Renu
poślubił:
1. Cecylia Renata Habsburżanka
dzieci:
Zygmunt Kazimierz (1640 IV 1 - 1647 I)
Maria Anna Izabela (1642 I, zmarła po miesiącu)
2. Ludwika Maria Gonzaga de Nevers

konkubina Jadwiga Łuszkowska, córka lwowskiego kupca (kanclerz wielki litewski Albrycht Stanisław Radziwiłł wiele lat później pisał o nie jako o kobiecie „słynnej z niewstydu i niesławy”).

syn Władysław Konstanty Waza (około 1635 Warszawa – 19 III 1698 Rzym), hrabia Wasenau
Tytuł królewski:
Vladislaus Quartus Dei gratia rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniaeque, Smolenscie, Severiae, Czernichoviaeque necnon Suecorum, Gothorum Vandalorumque haereditarius rex, electus magnus dux Moschoviae
Władysław IV, z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki, smoleński, siewierski i czernihowski, a także dziedziczny król Szwedów, Gotów i Wandalów, wybrany wielkim księciem moskiewskim


biogram

           Był monarchą o silnym charakterze i wielkich ambicjach. Uchodził za jednego z najświetniejszych wodzów wojennego XVII wieku. Za jego czasów Rzeczpospolita przeżywała swój "wiek srebrny". Odebrał staranne wykształcenie, wcześnie okazywał zamiłowanie do literatury i sztuki, znał cztery języki: łacinę, niemiecki, włoski i szwedzki. Interesował się architekturą, malarstwem i rzeźbą, a także teatrem i operą. Jeszcze przed wstąpieniem na tron zaczął tworzyć własną galerię malarstwa (znalazły się w niej między innymi prace Rubensa). Na jego zamówienie powstały też prace Tomasza Dolabelli i Bartłomieja Strobls. Swoją wiedzę i doświadczenie pogłębił podczas długiej podróży zagranicznej na Zachód, kiedy pod przybranym nazwiskiem Snopkowskiego (trzy snopki - herb Wazów) odwiedził Wiedeń, Monachium, Antwerpię, Brukselę, Florencję i Wenecję.
           Po wybuchu wojny Rzeczypospolitej z Rosją, bojarowie rosyjscy zwrócili się z prośbą o objęcie przez niego tronu moskiewskiego. Rokowania prowadził hetman Stanisław Żółkiewski, który zwarł w imieniu królewicza odpowiedni układ z bojarami, jednak Zygmunt III układ ten odrzucił. Wojna polsko – moskiewska trwała kilka lat i zakończyła się rozejmem w Dywilinie.
           Uczestniczył w zwycięskiej obronie Chocimia przed Turkami, mimo choroby nie opuścił obozu i brał udział w naradach wzmacniając swoją obecnością wodzów i armię.

           Umierający Zygmunt III zrzekł się na jego rzecz praw do tronu szwedzkiego.
           Wybrany został na króla Polski głosami szlachty i magnatów, wbrew stanowisku macochy Konstancji, koronował się w Krakowie. W pierwszych latach panowania toczył wojnę z Moskwą, pobił wojska rosyjskie pod Smoleńskiem i zakończył wojnę korzystnym dla Polski pokojem polanowskim, zrzekając się w nim praw do używania tytułu monarchy Rosji.
            W tym samym czasie, na południu Rzeczypospolitej, wojsko polskie pod dowództwem hetmana S. Koniecpolskiego pobiło Turków i Tatarów w bitwach pod Sasowym Rogiem i Paniowcami. Pokonanie dwóch potęg, Rosji i Turcji, podniosło znaczenie Polski i jej króla, który podjął działania w celu odzyskania tronu szwedzkiego.Sprzeciw wobec wojny ze Szwecją ze strony większości magnatów, szlachty i mieszczan gdańskich zmusił go do rewizji planów. Przygotowania wojenne zakończyły się podpisaniem 26-letniego rozejmu w Sztumskiej Wsi, na mocy którego okupowane miasta pruskie wróciły do Polski, Inflanty natomiast pozostały nadal pod panowaniem szwedzkim.
           Poprzez małżeństwo z arcyksiężniczką Cecylią Renatą zbliżył się do dworu cesarskiego, zawierając tzw. pakt familijny, przynoszący wiele korzyści Habsburgom.
           Pragnąc wykorzystać Kozaków w zamierzonej wojnie z Turcją, król zgodził się na zwiększenie liczby Kozaków rejestrowych z 6 tys. do 12 tys. i przyzwalał im na podejmowanie kroków zaczepnych w stosunku do Tatarów krymskich. Do wojny z Turcją nie doszło wobec sprzeciwu magnatów i szlachty, król zawarł porozumienie z Rosją dotyczące wspólnego zwalczania najazdów tatarskich.
            W czasach jego panowania nastąpił rozwój gospodarczy Polski, zwiększyła się produkcja i eksport zbóż, prowadzono na dużą skalę kolonizację ziem wschodnich, rozwijała się kultura, zbudowano twierdzę Władysławowo, utworzono polską flotę wojenną w sile 11 okrętów, wznoszono okazałe zamki i pałace magnackie, fundowano kościoły i klasztory. Mimo likwidacji Akademii Rakowskiej, król nie dopuszczał do prześladowań religijnych.
           Pochowany w Katedrze Wawelskiej.
           Jego imieniem nazwano ulicę w dzielnicy Grębałów, równoległą do ulicy Jana Olbrachta i ulicy Henryka Brodatego.


kalendarium

1609 – wybuchła wojna Rzeczypospolitej z Rosją

1610 – przez bojarów, niezadowolonych z rządów cara Wasyla Szujskiego, został wybrany na cara moskiewskiego, nie zdołał objąć tronu
1612 - 1613 - uczestniczył wraz z ojcem w nieudanej wyprawie do Moskwy
1615 XI 30 - Król Hiszpanii, Filip III Habsburg nadał mu Order Złotego Runa
1617-1618 - wyprawa przeciwko Moskwie

1619 I 3 – zawarcie polsko – rosyjskiego rozejmu w Dywilinie

1619 V – IX – przebywał w Nysie
1619 V - odrzucił propozycję czeskich katolików przejęcia korony czeskiej
1621 IX 2 - X 9 - przebywał w Chocimiu, oblężonym przez armię turecką, ale żadnej roli nie odegrał, ponieważ zmogła go ciężka choroba
1621 XII 3 - w ramach pielgrzymki dziękczynnej po zwycięstwie nad Turkami pod Chocimiem odwiedził 7 krakowskich kościołów
1624 V 17 - wyruszył z Warszawy w podróż po krajach Europy
1625 I 19 - został odznaczony przez papieża Urbana VIII tytułem Defensor Fidei (Obrońca Wiary)
1625 V 25 - powrócił do Warszawy

1628 – na jego zlecenie wystawiono po raz pierwszy w Polsce operę
1632 IV 29 - na dzień przed zgonem Zygmunt III przekazał mu prawa do korony szwedzkiej
1632 XI 8 - został wybrany na króla polskiego 3 543 głosami elektorskiej szlachty
1632 XI 13 -przedstawiciele nowo wybranego króla zaprzysięgli Artykuły henrykowskie oraz pacta conventa, po raz pierwszy połączone w jeden dokument
1632 XI 14 – sam zaprzysiągł Artykuły henrykowskie i pacta conventa
1633 II 3 - odbył uroczysty wjazd na Wawel
1633 II 5 - odbył pielgrzymkę ekspiacyjną na Skałkę
1633 II 6 - został koronowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego, prymasa J. Wężyka w Katedrze Wawelskiej
1633 II 7 - odebrał hołd mieszczan na Rynku krakowskim
1632 - 1634 - prowadził zwycięską wojnę z Moskwą
1633 - ufundował kaplicę św. Władysława w kościele Kamedułów na Bielanach

1634 – przybył do Lwowa

1634 VI 14 – nad rzeką Polanówką podpisano traktat pokojowy z Rosją
1635 - zawarł rozejm ze Szwecją
1637 IX 12 - w katedrze warszawskiej poślubił Cecylię Renatę
1638 XI - wraz z królową Cecylią Renatą przebywał w Krakowie na początku miesiąca
1644 VI 12 - przyjechał do Krakowa na pogrzeb żony (pochowana na Wawelu 20 VI), mieszkał głównie w pałacu w Łobzowie
1644 VIII 20 - opuścił Kraków
1644 - 1646 - na jego zlecenie Jan Pleitner otoczył wzgórze wawelskie ziemnymi wałami z bastionami
1646 VII 7 - przybył wraz z drugą żoną Ludwiką Marią do Łobzowa
1646 VII 14 - odbył uroczysty wjazd na Wawel
1646 VII 15 - odbyła się uroczysta koronacja Ludwiki Marii Gonzagi
1649 I 15 - pochowany w Katedrze Wawelskiej


źródła

Królowie elekcyjni. Leksykon biograficzny, Kraków 1997

Jerzy Besala, Małżeństwa królewskie: Władcy elekcyjni, Warszawa 2007

Władysław Czapliński, Władysław IV i jego czasy, Warszawa 1972

Przemysław Wiszewski, Władysław IV i jego czasy, Wrocław 2003

Zygmunt Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005

Henryk Wisner, Władysław IV Waza, Wrocław 1995