Kazimierz Wyka
(19 III 1910 Krzeszowice – 19 I 1975 Kraków)
historyk i krytyk literatury polskiej
rodzina
syn Wojciecha, właściciela niewielkiego tartaku i Marii Piętakiewicz
brat Barbary (1925 – 1997), mąż Stanisław Merklinger
poślubił Janinę, mieli córkę Martę
biogram
Jeden z najwybitniejszych krytyków literackich, wychowawca wielkiej grupy pisarzy, krytyków literackich, uczonych polonistów oraz wielu pokoleń nauczycieli języka polskiego i narodowej kultury.
Studiował filologię polską na UJ (u Ignacego Chrzanowskiego, Stefana Kołaczkowskiego i Kazimierza Nitscha), wyjechał na stypendium naukowe do Belgii i Francji, a po powrocie objął asystenturę na uczelni. Podczas okupacji przebywał w Krzeszowicach, współpracował z podziemną organizacją katolicką Unia, uczestniczył w konspiracyjnym życiu literackim (artykuły w „Miesięczniku Literackim") i tajnym nauczaniu uniwersyteckim. Po wojnie habilitował się, został profesorem UJ, pełnił funkcję prodziekana Wydziału Humanistycznego i prorektora UJ. Współorganizator i dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN, prezes oddziału krakowskiego i (z przerwami) Zarządu Głównego ZLP, redaktor naczelny miesięcznika „Twórczość", stały współpracownik „Odrodzenia".
Debiutował na łamach „Kultury" artykułem Czas i człowiek w „Nocach i dniach”, w licznych pracach dociekliwie i oryginalnie analizował współczesne i historyczne zjawiska literackie (głównie okresu romantyzmu i Młodej Polski), podkreślał ich związki z podłożem społecznym i kulturowym, osobowością twórców, a także innymi dziedzinami artystycznymi (malarstwo, rzeźba). Opublikował około 950 prac, między innymi monografie problemowe, studia o J. Słowackim, S. Wyspiańskim, T. Różewiczu, J. Malczewskim, C.K. Norwidzie, S. Żeromskim, W.S. Reymoncie, A. Fredrze, K.K. Baczyńskim, S. Brzozowskim, K. Irzykowskim, szkice literackie, szkice wspomnieniowe z 1939 – 1945, wybór szkiców i studiów, zbiór wspomnień. Redaktor naczelny Obrazu literatury polskiej XIX i XX wieku i Historii literatury polskiej.
W latach pięćdziesiątych prowadził legendarne seminarium historycznoliterackie, które stało się zalążkiem tzw. krakowskiej szkoły krytyki.
Mówił o sobie żartobliwie, że należy do tych nielicznych w naszym pokoleniu Polaków, którym los pozwolił być „ludźmi zakorzenionymi”:
Jestem zakorzeniony geograficznie – mówił – oczywiście na prostym bardzo trójkącie: moje rodzinne miasteczko Krzeszowice, w którym spoczywa na cmentarzu generał Józef Chłopicki, a tuż obok moi rodzice,; zakorzeniony w Krakowie, bo Kraków to całe moje życie, i w jakiś sposób zakorzeniony w Warszawie (…) Sądzę, że całe moje życie poza ten trójkąt geograficzny już się oczywiście nie wychyli, bo na to już czasu nie staje.
Zmarł, gdy krążył po wąskich uliczkach ukochanego Krakowa i dla filmu telewizyjnego opowiadał o mieście, o jego zabytkach, o wybitnych mieszkańcach i kulturze miasta. - Adam Jarosz w „gazeta uniwersytecka UŚ” wydanie nr 7 (127) Kwiecień 2005
Pochowany został na Cmentarzu Salwatorskim (sektor SC3, rząd 1, miejsce 25).
wybrane prace:
1939 - Modernizm polski (napisana przed 1939, wydanie 3 rozszerzone Młoda Polska t.1 - 2 1977)
1939 - Pokolenia literackie (wydane 1977)
1943 - List do Jana Bugaja
1945 - antologia Z lat wojny. Poezja polska 1933 - 1945
1948 - Cyprian Norwid, poeta i sztukmistrz
1948 - Pogranicze powieści (wydanie 2 rozszerzone 1974)
1950 - Legenda i prawda „Wesela"
1951 - Żeromski jako pisarz historyczny
1951 - 1953 - Matejko i Słowacki
1951 - skrypt Zarys współczesnej literatury polskiej 1884 – 1925
1956 - Łowy na kryteria
1956 - Szkice literackie i artystyczne (t. 1 - 2)
1957 - Życie na niby (wydanie 3 rozszerzone 1960)
1959 - Rzecz wyobraźni (wydanie 2 rozszerzone 1977)
1961 - Utwory zebrane K.K. Baczyńskiego
1963 - Pan Tadeusz (t. 1 – 2)
1967 - Stara szuflada
1969 - O potrzebie historii literatury
1971 - Thanatos i Polska, czyli O Jacku Malczewskim
1971 - Wędrując po tematach (t. 1 – 3)
1977 - Różewicz parokrotnie
1978 - Nowe i dawne wędrówki po tematach
1979 - Reymont, czyli Ucieczka do życia
1983 - Odeszli
kalendarium
1928 - 1932 studiował filologię polską na UJ
1932 – rozpoczął działalność krytycznoliteracką
1933 - 1934 - przebywał w Belgii i Francji jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej
1939 - członek Komisji Literatury i Komisji Socjologicznej PAU
1945 - prezes oddziału krakowskiego ZLP
1945 VIII – 1950 III - redaktor naczelny miesięcznika „Twórczość"
1946 – 1948 – stały felieton Szkoła krytyków w „Odrodzeniu”
1947 - 1958 - (z przerwami) prezes Zarządu Głównego ZLP
1948 - współorganizator Instytutu Badań Literackich PAN
1948 – profesor UJ
1948 – 1950 - prodziekan Wydziału Humanistycznego
1949 - odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II klasy
1952 - członek PAN
1952 – odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
1952 – 1956 - poseł na sejm
1953 - 1970 - dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN
1956 IV 25 – odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy
1956 - odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
1958 – otrzymał nagrodę „Życia Literackiego”
1963 - 1965 - prorektor UJ
1964 - podpisał "List 34" co przekreśliło jego szanse na otrzymanie stanowisko rektora
1972 - laureat nagrody państwowej 1 stopnia
1980 – Prezydent Miasta Krakowa ustanowił literacką Nagrodę im. Kazimierza Wyki
źródła:
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 15.08.2018
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000