Abraham Ozjasz Thon

Abraham Jehoszua

(13 lutego 1870 Lwów – 11 listopada 1936 Kraków)

postępowy rabin, socjolog, publicysta, działacz syjonistyczny, poseł 

biogram

           Urodził się w rodzinie lwowskich chasydów. Jeden z najwybitniejszych działaczy syjonistycznych, wielka postać międzywojennego Krakowa, wybitny kaznodzieja, długoletni poseł do Sejmu z ramienia syjonistów. Po ukończeniu jesziwy wyjechał na studia filozoficzne do Berlina, gdzie również ukończył seminarium rabinackie. Już podczas studiów zapisał się do syjonistycznej organizacji Jung Izrael.
           Po studiach osiadł w Krakowie, gdzie pełnił funkcję rabina w postępowej synagodze Tempel. Jego kazania wygłaszane po polsku przyciągały rzesze osób, często niezainteresowanych sprawami religijnymi, które przychodziły do Tempel tylko ze względu na poglądy rabina. Pisał po polsku, hebrajsku, niemiecku, angielsku i w jidysz prace literackie, a także z zakresu filozofii i socjologii, kazania wygłaszane w Templu, jak również artykuły i eseje na tematy polityczne, publikowane w wielu gazetach i czasopismach.

           Należał do wielu żydowskich organizacji o różnym profilu działalności. Piastował funkcję prezydenta Solidarności - krakowskiego oddziału loży B'nei B'rith. Był wieloletnim prezesem Organizacji Syjonistycznej Zachodniej Galicji, a następnie Małopolski Zachodniej i Śląska, członkiem Komitetu Wykonawczego Światowej Organizacji Syjonistycznej oraz przywódcą "Et Liwnot". Był również czołowym twórcą ruchu syjonistycznego w Galicji. Współzałożyciel biblioteki "Ezra" w gmachu Żydowskiej Gminy Wyznaniowej na rogu ulic Krakowskiej i Skawińskiej, która w późniejszym okresie miała swoją siedzibę na parterze gmachu zarządu krakowskiej gminy żydowskiej oraz Instytutu Nauk Judaistycznych przy ulicy Tłomackiej w Warszawie. Współzałożyciel polskojęzycznej gazety żydowskiej „Nowy Dziennik”, wychodzącej w Krakowie w latach 1918-1939, a także patronem Gimnazjum Hebrajskiego w Krakowie. Przez pięć lat był przewodniczącym sieci hebrajskich szkół Tarbut w Polsce.
            Z jego inicjatywy powstała Żydowska Rada Narodowa, przekształcona później w Żydowską Samoobronę.
Prezesował parlamentarnemu kołu żydowskiemu. "Żadna sprawa żydowska nie była mu obca, a sprawy Polski mocarstwowej były mu święte. Gorącym był bowiem patriotą. ( ) W Sejmie Rzeczypospolitej, w którym zasiadał, dawał tym uczuciom żywotność. Polsko-żydowska ugodą chciał zapoczątkować harmonijną współpracę dla dobra Polski odrodzonej" - pisał po śmierci rabina Samuel Stendig.
           Pochowany na nowym cmentarzu żydowskim przy ulicy Miodowej w Krakowie.
           Na ścianie domu przy ulicy Wojciecha Bogusławskiego 5, w którym mieszkał znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona jego osobie. W synagodze Tempel znajduje się jego portret.

kalendarium

1897 - został rabinem w postępowej synagodze Tempel
1897 - wraz z Theodorem Herzlem zorganizował I Kongres Syjonistyczny w Bazylei
1899 - był współzałożycielem biblioteki "Ezra"

1905 – zamieszkał przy ul. Bogusławskiego 5
1918 - założył polskojęzyczną gazetę "Nowy Dziennik", której współredaktorem był do końca życia
1918 XI 4 - stanął na czele nowo powstałej Żydowskiej Rady Narodowej
1919 I 19 - otrzymał mandat poselski w wyborach do Konstytuanty
1919-1935 - był czterokrotnym posłem na Sejm II Rzeczpospolitej
1919 - wyjechał do Paryża, gdzie był wiceprzewodniczącym osobnej delegacji żydowskiej na konferencję pokojową w Paryżu
1922 XI 5 - otrzymał mandat poselski w wyborach do Sejmu
1925 - za rządów Władysława Grabskiego był współinicjatorem zawartej tzw. ugody polsko -żydowskiej
1926 - był jednym z inicjatorów założenia Instytutu Nauk Judaistycznych przy ulicy Tłomackie w Warszawie
1926 IV 17 - na wiecu poselskim przy ulicy Lwowskiej został przez ortodoksyjną młodzież obrzucony jajkami
1928 III 4 - otrzymał mandat poselski w wyborach do Sejmu
1930 XI 16 - otrzymał mandat poselski w wyborach do Sejmu
1933 IX - podpisał apel przywódców żydowskich o wsparcie budowy Muzeum Narodowego

1936 - w grudniu przy ul. Bogusławskiego 5 wmurowano pamiątkową tablicę poświęconą jego osobie

1938 - został pośmiertnie wydany w języku polskim wybór jego kazań

źródła:

Czesław Brzoza, Kraków między wojnami, Kraków 1998

Barbara Zbroja, W sercu żydowskiego Kazimierza, 2009