Dzisiejsza data:

Franciszek Wincenty Józef Sapalski

(1 IV 1791 Warszawa – 2 IV 1838 Kraków)

matematyk, społecznik

rodzina

syn Szymona i Teresy Krzysztofowicz

rodzeństwo: Feliks Aleksander (1788 – 1843), żona Lucyna Bąkowska; Antoni Wawrzyniec (1790 – 1824); Matylda Magdalena (1805 – 1841), mąż Jan Fras

około 1810 poślubił Zuzannę Roszkiewicz (1790 – 1837)

dzieci: Aleksander Napoleon, 1. żona Maria Burdo, 2. żona Katarzyna Ćwiklińska; Felicjana, mąż Józef Boratyński; Wincenty Jan (1821 – 1884), geolog górniczy, zesłaniec; Antoni Szymon (1822 – 1884), organmistrz, żona Joanna Majer; Franciszka Zuzanna Florentyna, mąż Stanisław Szklarski; Janisław, żona Helena Drożdż; Zygmunt; Teresa; Zuzanna; Mścisław (1831 - 1877)

biogram

           Po ukończeniu Liceum Krzemienieckiego, rozpoczął służbę wojskową, po złożeniu konkursowego egzaminu kształcił się w Szkole Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierii w Warszawie, którą ukończył w stopniu porucznika. Walczył następnie w armii Księstwa Warszawskiego, został ranny i odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Awansował na kapitana artylerii Wojsk Polskich, potem został adiutant - majorem.

           Opuścił wojsko i wyjechał na studia matematyczne do Paryża. W czasie studiów zainteresował się geometrią wykreślną, tak, że pobierał prywatne lekcje tego przedmiotu u Francuza Joachima Liveta, wykładowcy w Szkole Aplikacyjnej. Kształcił się u D.FJ. Aragona, LJ. Gay-Lus-saca, J. Hachette'a i S.F. Lacroix.
          Po powrocie do kraju objął Katedrę Matematyki Stosowanej i Geometrii Wykreślnej UJ, był pierwszym wykładowcą geometrii wykreślnej w tej uczelni. Został profesorem, pełnił funkcję dziekana Wydziału Matematyczno - Fizycznego UJ.
           Był człowiekiem aktywnym, działał w TNK, był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, członkiem Towarzystwa Dobroczynności, przez ponad dziesięć lat prowadził, bez pobierania za to wynagrodzenia, niedzielny kurs mechaniki i budownictwa dla młodzieży rzemieślniczej, został członkiem Zgromadzenia Reprezentantów WMK, senatorem wybieranym z ramienia Akademii Krakowskiej, członkiem Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego na Wawelu. Współpracował z Komitetem Budowy Pomnika dla Tadeusza Kościuszki, dla którego wraz z architektem Szczepanem Hubertem konsultowali i w trakcie budowy modernizowali projekt pomnika.
           W czasie powstania listopadowego działał w Gwardii Miejskiej i dowodził batalionem młodzieży akademickiej i licealnej, organizował pomoc dla walczących, prowadził naukę musztry, starał się o zakup broni, amunicji i medykamentów. Został aresztowany przez władze austriackie i odsunięty od Uniwersytetu oraz pracy naukowej i społecznej. Wkrótce na wniosek Senatu został uwolniony i reaktywowany.
          Już jako emeryt powołany został do Komitetu Budowy pomnika Jana Śniadeckiego w kościele św. Anny. Projekt wraz z kosztorysem zachował się w jego rękopisach. Był autorem między innymi rozprawy o nowej dyscyplinie - geometrii wykreślnej.
           W kościele św. Anny znajduje się jego epitafium z płaskorzeźbą. Ulica jego imienia leży w dzielnicy Dębniki (Sidzina) łącząc ulicę Skotnicką z ulicą profesora Mieczysława Wrony.

wybrane publikacje:

1818 - Rozprawa o teorii stereotomii, czyli geometrii wykreślnej
1822 - pierwszy w Polsce podręcznik geometrii wykreślnej Geometria wykreślna .. Dla użytku szkoły wojskowej aplikacyjnej

kalendarium

1809 - 1813 - w służbie wojskowej w armii Księstwa Warszawskiego
1810 - ukończył Szkołę Aplikacyjną Artylerii i Inżynierów
1812 - 1813 - wziął udział w kampanii napoleońskiej
1813 - złożył dymisję
1813 - 1815 - studiował w Paryżu
1816 - został mianowany zastępcą profesora na Uniwersytecie Krakowskim
1817 - uzyskał doktorat z filozofii
1817 - 1833 - był profesorem i kierował Katedrą Matematyki Stosowanej i Geometrii Wykreślnej UJ
1817 - został członkiem TNK
1820 – 1830 – prowadził wykłady architektury i mechaniki dla rzemieślników
1820 - został członkiem Zgromadzenia Reprezentantów WMK

1820 XII 14 - wygłosił patetyczne przemówienie w obronie uczelni na forum Izby Reprezentantów
1823/1824 i 1825/1826 - był dziekanem Wydziału Fizyczno - Matematycznego UJ
1824 - został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie
1825 - został członkiem Senatu Rządzącego Rzeczypospolitej Krakowskiej, gdzie stanął na czele referatu budowlanego
I830 - został członkiem Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego na Wawelu
1830 - 1831 - działał w Gwardii Obywatelskiej i Komitecie Obywatelskim
1831 - aresztowany przez władze austriackie
1834 - został powołany do Komitetu Budowy pomnika Jana Śniadeckiego

źródła:

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PAN, Warszawa - Kraków, 2000