Dzisiejsza data:

Henryk Sienkiewicz

Litwos

(5 V 1846 Wola Okrzejska, Podlasie – 15 XI 1916 Vevey, Szwajcaria)

powieściopisarz, nowelista

rodzina

syn Józefa (1813 – 1896), zubożałego szlachcica i Stefanii Cieciszowskiej (około 1820 – 1873)

rodzeństwo: Kazimierz (1844 – 1871), uczestnik powstania styczniowego, potem emigrant; Aniela Helena (ur. 1848), mąż Jan Wacław „Pomian” Komierowski, poeta, tłumacz; Maria Helena Emilia (1850 – 1910), kanoniczka; Zofia (1853 – 1903), mąż Lucjan Sienkiewicz; Maria, wcześnie zmarła

poślubił:

  1. 18 VIII 1881 w Warszawie: Maria Emilia Szetkiewicz (1854 – 1885), dzieci: Henryk Józef (1882 – 1959), żona Zuzanna Cielecka (1895 – 1982); Jadwiga (1883 – 1969), mąż Tadeusz Korniłowicz

  2. 11 XI 1893 w Krakowie: Maria Wołodkowicz (1874 – 1966), rozwiedzeni w 1896

  3. 5 V 1904 w Warszawie: Maria Marcjanna Aleksandra Babska (1864 – 1925)

biogram

            Studiował prawo, nauki medyczne oraz filologiczne w Szkole Głównej Warszawskiej, później pracował w różnych czasopismach, jak „Niwa” (był jej współwłaścicielem), „Słowo”, „Wieniec”. Następnie dużo podróżował: był w Ameryce, Afryce, Grecji, Francji, odwiedził Włochy.

            Pisał powieści obyczajowe, historyczne, nowele, wspomnienia, opowieści z podróży i inne.

            Działał też społecznie, między innymi w Warszawskiej Kasie Przezorności dla Literatów i Dziennikarzy, był współzałożycielem i współfundatorem sanatorium dla dzieci na Bystrem i kościoła w Zakopanem (często tu bywał i przyjaźnił się między innymi z Sabałą, księdzem Józefem Stolarczykiem, Witkiewiczem). Przebywając w Zakopanem z powodu beznadziejnie chorego na gruźlicę syna Adama, dyrektorował i społecznie pełnił funkcję bibliotekarza w Czytelni Zakopiańska (również później wypożyczalnia) w nieistniejącej już willi „Polanka”, (ul. Zamoyskiego 10). Poszerzył księgozbiór o kilka skrzyń swoich prywatnych książek, organizował też imprezy kulturalne, bale i rauty z udziałem literatów, mające przysporzyć bibliotece funduszy. Gościł też trzykrotnie w Szczawnicy, w pensjonacie „Batory”, ul. Park Górny 13.

           Poza literaturą jego wielkimi pasjami było myślistwo, podróże i wycieczki górskie.

           Wielokrotnie gościł w Krakowie, a od 1881 przyjeżdżał do Krakowa prawie każdego roku. Najczęściej zatrzymywał się przy ul. Wolskiej 16 (obecnie J. Piłsudskiego) u siostry swej pierwszej żony Marii, Jadwigi z Szetkiewiczów, która wyszła za mąż za profesora botaniki UJ E. Janczewskiego. Z korespondencji jaką pisarz prowadził z Janczewską pozostało około 500 listów. W salonie Janczewskich poznał Wandzię Ulanowską (mieszkającą wraz z przybranym ojcem R. Ulanowskim przy ul. Garncarskiej 16), która stała się pierwowzorem Nel z powieści W pustyni i w puszczy. Z kolei głównym bohaterem W pustyni i w puszczy został Staś Tarkowski, chłopiec z Rudawy. W Rudawie pisarz gościł u Antoniny Domańskiej (autorki opowieści historycznych dla dzieci, między innymi Paziowie króla Zygmunta i Historia żółtej ciżemki) i jej męża mieszkając w willi z wieżyczką przy ul. Domańskiej 19. Pracował tu nad kolejnymi rozdziałami Wirów i zaprzyjaźnił się z miejscowym chłopcem Stasiem, który przynosił pisarzowi mleko i towarzyszył w wędrówkach po okolicy. Swój pobyt w Rudawie upamiętnił pisarz wpisem do księgi parafialnej. W Krakowie zaprzyjaźnił się z historykiem literatury S. Tarnowskim, historykiem mediewistą S. Smolką (u którego zasięgał porady przy pisaniu Krzyżaków), badaczem literatury antycznej K. Morawskim (który udzielał wskazówek pisarzowi przy pisaniu Quo vadis). Dzięki wstawiennictwu Sienkiewicza K. Potkański (prawdopodobnie pierwowzór Bukackiego z Rodziny Połanieckich i Ploszowskiego z Bez dogmatu) otrzymał Katedrę Historii na UJ. Podobna sytuacja miała miejsce z I. Chrzanowskim (siostrzeńcem pisarza), który objął Katedrę Literatury Polskiej po odejściu z UJ S. Tarnowskiego. W „Czasie" drukował Sienkiewicz w odcinkach swoje najsłynniejsze powieści.
           Pisarz brał często udział w spotkaniach Koła Współczesnych. W Krakowie zaprzyjaźnił się także ze znanymi malarzami K. Pochwalskim i L. Wyczółkowskim, poznał też A. Chmielowskiego (Brata Alberta), z którym wielokrotnie dyskutował. Dla AU ufundował stypendium im. Marii Sienkiewiczowej, pragnąc w ten sposób uczcić pamięć przedwcześnie zmarłej żony. Z tego stypendium skorzystali między innymi S. Wyspiański, M. Konopnicka, S. Przybyszewski. Pisarz zatrzymywał się również w pensjonatach p. Brzeskiej przy ul. Wolskiej 6 oraz p. Studzińskiej przy ul. Straszewskiego 27, a także w hotelach Saskim, Grand i Pollera.

           O Krakowie pisał do profesora UJ Kazimierza Morawskiego:

            i coraz bardziej dochodzę do przekonania, że gdyby Kopiec Kościuszki trochę dymił, a na Błoniach było trochę więcej trawy niż w Rudawie, Neapol nie mógłby iść w porównanie z Krakowem, w którym warunki życia są wprost przednie. Mieszkańcy takiego miasta nie powinni by umierać i jeśli to robią, to sądzę, że w części przez zamiłowanie starych tradycji, a w części przez naśladowanie zagranicy.

kalendarium

1886 – 1909 – bywał często w Zakopanem, mieszkał między innymi w „Lilianie” (rejon ulicy Gimnazjalnej), spłonęła w 1980

1889 – ufundował dla AU stypendium im. Marii Sienkiewiczowej

1890 – jego autorytet zaważył na decyzji o lokalizacji pomnika A. Mickiewicza w Rynku Głównym

1893 – wybrany został członkiem czynnym AU

1893 XI 11 – w prywatnej kaplicy Pałacu Biskupiego w Krakowie kardynał A. Dunajewski udzielił Sienkiewiczowi ślubu z M. Wołodkowiczówną, przyjęcie weselne odbyło się w Grand Hotelu

1895 – 1896 – należał do krakowskieg Komitetu Budowy Pomnika A. Mickiewicza

1900 - podczas jubileuszu 500-lecia UJ, został doktorem h.c. uczelni

1901 – promował K. Potkańskiego na Katedrę Historii na UJ

1904 – opowiedział się za pochówkiem J. Słowackiego w Katedrze na Wawelu

1904 – 1905 – dyrektorował Czytelni Zakopiańska

1909 – pomógł I. Chrzanowskiemu otrzymać Katedrę Literatury Polskiej

1909 – ostatni raz przebywał w Szczawnicy w willi „Batory”

1925 – jego imię w dzielnicy V Łobzów uzyskała jedna z ulic dawnej Nowej Wsi (łącząca obecny plac Inwalidów z ul. Mazowiecką)

1987 – jego pamięci poświęcono tablicę przy ul. Piłsudskiego 16 (fundatorem był wielki wielbiciel pisarza I. Moś z Poznania)

czytaj więcej ...