Wit Stwosz

Veit Stoss

(1447 lub 1448 Horb nad Neckarem, Szwabia – około 20 IX 1533 Norymberga)

rzeźbiarz, snycerz, malarz, grafik

rodzina

przed 1476 ożenił się z Barbarą Hertz (zmarła 1496)

dzieci: Andrzej, zakonnik; Stanisław, rzeźbiarz

biogram

           Wykształcony w Bawarii i zapewne nad dolnym Renem (Strasburg), poznał późnogotycką rzeźbę południowych Niemiec i realistyczną sztukę Niderlandów. Był związany z Mikołajem z Lejdy (uczeń lub obserwator jego dzieł), otwarty na idee humanizmu oraz tradycję myśli i sztuki chrześcijańskiej. Pracował w kamieniu (między innymi marmur, wapień pińczowski), w drewnie lipowym i dębowym, przygotowywał formy do odlewów. W jego warsztacie kształcił się zapewne Paweł z Lewoczy, twórca szkoły funkcjonującej w Małopolsce i na śląsku do lat 20. XVI wieku.

           Już jako dojrzały artysta przybył z Norymbergi do Krakowa, gdzie na zlecenie rady miejskiej miał wykonać nastawę ołtarza głównego w Kościele Mariackim. Na polecenie Elżbiety Rakuszanki wykonał z Jorgiem Huberem z Passawy nagrobek Kazimierza IV Jagiellończyka w Katedrze Wawelskiej (jego dziełem jest ogólna koncepcja i sygnowana płyta wierzchnia z postacią króla). Z fundacji Henryka Slackera powstał kamienny krucyfiks do ołtarza Św. Krzyża w kościele Mariackim. W Krakowie stworzył ponadto epitafium Kallimacha w kościele Dominikanów (odlew w brązie w warsztacie Vischerów w Norymberdze, około 1500), płaskorzeźbiony Ogrojec (około 1840) i mały drewniany krucyfiks (w Muzeum Narodowym w Krakowie), wiele grafik. W Muzeum UJ zachował się także vizirung (rodzaj rysunku projektowego) do ołtarza, zwanego Bamberskim. Z kręgiem Stwosza łączy się także między innymi grupę św. Anny Samotrzeć (przed 1939 w Tarnowie, zaginiona) i drugą w krakowskim kościele Bernardynów, figury św. Jakuba i Jana w Ogrojcu przy kościele św. Barbary, krucyfiksy w tęczy kościoła Mariackiego i w ołtarzu kościoła w Iwanowicach, tarczę herbową uniwersytetu w Collegium Maius. Wykonał nagrobki biskupie Z. Oleśnickiego (młodszego) w Gnieźnie i Piotra z Bnina we Włocławku. Po powrocie do Norymbergi rzeźbił krucyfiksy, zachowane w Jengen, Florencji (kościół Wszystkich Świętych), w norymberskim szpitalu św. Ducha, kaplicy zamkowej, kościołach św. Wawrzyńca i św. Sebalda (tamże epitafium Volckamerów i Pozdrowienie Anielskie); w norymberskim kościele Dominikanów grupa Tobiasz z archaniołem Rafałem; wykonał także ołtarz Boże Narodzenie dla kościoła Karmelitów (obecnie w Bambergu), figury świętych, Marii z Dzieciątkiem, malowidła na skrzydłach ołtarza w Münnerstadt, świecznik wg sztychu A. Dürera i wiele innych dzieł.

           W Krakowie (miał tu kilka kamienic) mieszkał przy ul. Grodzkiej 39, znajduje się tu tablica pamiątkowa wykonana przez Antoniego Hajdeckiego (1983).

kalendarium

1477 – 1496 - przebywał w Krakowie

1477 – 1489 - stworzył Ołtarz Mariacki

1483 – został zwolniony z powinności podatkowych

1492 - na polecenie Elżbiety Rakuszanki wykonał z J. Huberem nagrobek Kazimierza IV Jagiellończyka w Katedrze Wawelskiej

przed 1496 - powstał z fundacji Henryka Slackera kamienny krucyfiks do ołtarza Św. Krzyża w kościele Mariackim

1496 – powrócił do Norymbergi

źródła:

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000