Marcin Szyszkowski

(1554 Iłża – 30 IV 1630 Kraków)

biskup krakowski

rodzina

herbu Ostoja, urodził się w zubożałej rodzinie szlacheckiej

biogram

           Początkowe nauki pobierał w kolegium jezuickim w Pułtusku, a potem w Akademii Krakowskiej. Studiował we Włoszech, najpierw w Rzymie, później w Bolonii, a na końcu w Padwie, gdzie uzyskał doktorat obojga praw.
           Bardzo zdolny, wielkiego serca, szybko przebył kolejne stopnie kariery duchownej: był między innymi archidiakonem zawichojskim, proboszczem w Iłży (gdy był prepozytem, wzniósł kościół i kaplicę, w której złożył zwłoki swoich rodziców i siostry Anny Siemieńskiej), kanonikiem kapituły krakowskiej, kustoszem sandomierskim, kanclerzem biskupów P. Myszkowskiego i B. Maciejowskiego.
           Z nominacji Zygmunta III Wazy otrzymał koadiutorię przy biskupie łuckim Stanisławie Gomolińskim (ze stolicą tytularną Christopolis), a w rok po jego śmierci przeszedł na biskupstwo łuckie. Ufundował wówczas klasztory franciszkanów w Krzemieńcu i jezuitów w Łucku.
           Następnie przeszedł na biskupstwo płockie. Jako biskup płocki odbył synod diecezjalny, na którym omawiano sprawę kontrybucji od duchowieństwa na wojnę moskiewską. Przetłumaczył z włoskiego na łacinę i wydał katechizm Bellamina. Rozpoczął starania o sprowadzenie jezuitów do swej diecezji, którym ufundował kolegium w Płocku i uposażył je. Zakończył budowę pałacu biskupiego, rozpoczętą jeszcze przez biskupa Baranowskiego. W Pułtusku odnowił zamek oraz założył bursę dla ubogich studentów, jak również postawił szpital dla ubogich.
           Przeszedł na stolicę biskupią w Krakowie, gdzie rozwinął bardzo szeroką działalność reformistyczną. W latach swego pontyfikatu odbył synod diecezjalny, wydał instrukcję wizytacyjną, indeks ksiąg zakazanych, przesłał do Rzymu obszerną relację o stanie diecezji oraz zrównał w prawach duchowieństwo unickie z łacińskim w Kluczu muszyńskim.
           Był wielkim protektorem unii brzeskiej. Zdecydowany przeciwnik reformacji, poprzez procesy sądowe, perswazję i przy użyciu środków administracyjnych odzyskał z rąk protestantów trzydzieści siedem kościołów i parafii.
           Za jego rządów pojawiły się w Krakowie dwa nowe żeńskie zgromadzenia zakonne SS Dominikanek i Prezentek. Przy klasztorze Franciszkanów założył Bractwo Męki Pańskiej, dla którego wybudował kaplicę. W kaplicy odprawiają swe nabożeństwa członkowie Arcybractwa Męki Pańskiej, którzy przyodziani w czarne kaptury i dzierżąc w dłoni trupie czaszki, podczas modlitwy wypowiadają słowa: Pamiętaj człowiecze o śmierci. Utworzył kapelę katedralną, złożoną z 30 instrumentalistów i śpiewaków. Miała ona obowiązek brać udział w nabożeństwach w katedrze wawelskiej. Funkcje kapelmistrza powierzono Hannibalowi Orgasowi, wcześniej pełniącemu te obowiązki w kościele św. Apolinarego w Rzymie.

           Jednak największym osiągnięciem jego rządów była budowa mauzoleum św. Stanisława w katedrze wawelskiej. Wdzięczny Panu Bogu i św. Stanisławowi za zwycięstwo wojsk polskich nad Turkami pod Chocimiem, wzniósł z najkosztowniejszych materiałów mauzoleum. Zaprojektował je królewski architekt Jan Trevano, a brązy i figury patronów Polski stojące na górze wykonał Antoni Lagostini. Budowa kaplicy kosztowała go 150 000 złp. Przy ołtarzu św. Stanisława, biskup ufundował kolegium kapłanów zwanych angelistami, którzy mieli obowiązek śpiewać w poniedziałki mszę o aniołach stróżach, w środy o św. Stanisławie, a w piątki rekwialną.
           Pochowany w Katedrze Wawelskiej, obok konfesji św. Stanisława. Jego popiersie nagrobne zaprojektował Trevano.

kalendarium

1579 - 1584 - studiował w Rzymie
1584 - 1586 - studiował w Bolonii i Padwie
1587 - został kanonikiem krakowskim
1592 - w Padwie uzyskał doktorat obojga praw
1596 - założył przy kościele Franciszkanów Bractwo Męki Pańskiej
1603 XI 14 - został koadiutorem biskupa łuckiego Stanisława Gomolińskiego
1603 XI 24 - otrzymanie koadiutorii potwierdził papież Klemens VIII
1604 - został kustoszem sandomierskim
1605 - odbył w towarzystwie marszałka Myszkowskiego poselstwo do cesarza Rudolfa w sprawie małżeństwa króla Zygmunta III Wazy z arcyksiężniczką Konstancją Rakuszanką
1605 - otrzymał nominację na biskupstwo łuckie
1607 VII 18 - został biskupem płockim
1608 - odbył synod diecezjalny
1611 - osadził jezuitów przy kolegiacie św. Michała
1612 - zwołał synod diecezjalny, na którym omawiano sprawę kontrybucji od duchowieństwa na wojnę moskiewską
1616 - ufundował kolegium jezuitów w Płocku
1616 VIII 13 - został wybrany przez kapitułę katedralną biskupem krakowskim
1617 VI 3 - odbył ingres do Katedry

1617 - wydał katechizm Compendium doctrinae christianae
1619 - utworzył i uposażył Kolegium Muzyków w Katedrze Wawelskiej
1620 - wybudował kaplicę dla Bractwa Męki Pańskiej

1621 – wydał Reformationes generales

1621 - zwołał synod diecezjalny
1625 - złożył w Stolicy Apostolskiej raport o stanie diecezji
1626 - 1629 - wzniósł mauzoleum św. Stanisława w Katedrze Wawelskiej
1627 - wystawił klasztor bernardynów i kościół św. Karola Boromeusza w Karczówce pod Kielcami
1627 V 31 - wydał dekret erekcyjny Instytutu Sióstr Prezentek

1629 – w wydanej przez niego ordynacji znalazły się ciekawe przepisy porządkowe, dotyczące przyjmowania pod miejscową jurysdykcję obcych przybyszów: Tenże wójt z ławnikami przestrzegać tego będą powinni, aby obcych ludzi do prawa swego nie przyjmowali przez listów wolności i wypuszczenia z poddaństwa, a od tych, których przyjmują, przysięgę odbierać będą, że nam [i] sukcesorom naszym mają być wierni […]. przestrzegać tego też mają, aby luźnych ludzi i hultajów u siebie w domach nie zachowywali, także i komorników nieznajomych i którzy by sprawy o sobie w obeściu swym dać nie chcieli albo nie umieli. W ciągu trzech dni należało nowo przybyłych zgłosić do wójta