Josif Dżugaszwili Stalin
Józef Wissarionowicz, Kobe
(6 XII 1878 Gori, Gruzja – 5 III 1953 Kuncewo, obecnie część Moskwy)
komunistyczny przywódca ZSRR, Gruzin
rodzina
syn szewca Wissariona (Bezo, Besario) Dżugaszwili i pochodzącej z chłopów pańszczyźnianych praczki Katarzyny (Jekatieriny, Ketevan) z domu Geładze
biogram
Studiował 5 lat w seminarium duchownym w Tyflisie (Tbilisi).
Związany z rosyjską socjaldemokracją. W sporach wewnątrzpartyjnych opowiadał się po stronie bolszewików. Kierował bolszewickimi akcjami ekspropriacyjnymi (napady na banki, transporty pieniędzy itp.) na Zakaukaziu. Kilkakrotnie aresztowany i zsyłany na Syberię (uciekał).
Po rewolucji lutowej został redaktorem "Prawdy". Był jednym z organizatorów rewolucji październikowej, poparł W.I. Lenina w sporze dotyczącym zawarcia pokoju brzeskiego. W czasie wojny domowej w Rosji był komisarzem szeregu frontów.
Po śmierci Lenina został faktycznym dyktatorem ZSRR. W walce o władzę wyeliminował kolejno: L.D. Trockiego przy pomocy G.J. Zinowjewa i L.B. Kamieniewa, tych ostatnich przy pomocy grupy N.I. Bucharina, wreszcie Bucharina.
Kierował procesem kolektywizacji rolnictwa i przyspieszonej industrializacji, którym towarzyszyła klęska głodu (pochłonęła miliony ofiar) oraz masowe zbrodnie i represje wobec wszystkich warstw społecznych i narodowości. Zainspirował morderstwo S.M. Kirowa, które stało się pretekstem do wymordowania elity partyjnej i wojskowej podczas wielkich czystek. Ideologicznym uzasadnieniem terroru lat 30. była sformułowana przez Stalina teza o zaostrzaniu się walki klasowej w miarę postępów budowy socjalizmu.
Przez Międzynarodówkę Komunistyczną wywierał również przemożny wpływ na światowy ruch komunistyczny. Zainicjował zbliżenie z III Rzeszą, którego rezultatem było zagarnięcie przez ZSRR wschodnich terenów Polski oraz Estonii, Łotwy, Litwy, wschodniej Rumunii i Karelii.
Po agresji Niemiec na ZSRR, związał się sojuszem z Wielką Brytanią, a następnie z Stanami Zjednoczonymi. Podczas konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie wywierał decydujący wpływ na ich postanowienia, rozszerzając systematycznie radziecką strefę wpływów i ustanawiając rządy komunistyczne w krajach Europy Wschodniej.
Jego metody - terror, represje, morderstwa polityczne były stosowane we wszystkich krajach bloku komunistycznego.
Zmarł w niejasnych okolicznościach.
Był twórcą najbardziej ludobójczego, obok hitleryzmu, systemu XX wieku, wprowadził dyktatorski kult własnej osoby. Doprowadził ZSRR do statusu supermocarstwa.
Jego politykę częściowo skrytykowano podczas XX Zjazdu KPZR. Rozpoczęta wówczas powierzchowna destalinizacja (ograniczana do demaskowania tzw. kultu jednostki) miała służyć utrwaleniu rządów nomenklatury partyjnej i trwała do końca istnienia KPZR i ZSRR.
kalendarium
1888 - rozpoczął naukę w szkole parafialnej w Gori
1894 - wstąpił do seminarium duchownego w Tyflisie (obecnie Tbilisi)
1898 - związał się z rosyjską socjaldemokracją
1906 - 1908 - kierował bolszewickimi akcjami ekspropriacyjnymi
1908 - 1913 - kilkakrotnie aresztowany i zsyłany na Syberię
1912 - został członkiem Komitetu Centralnego Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików)
1917 - 1922 - pełnił funkcję komisarza ludowego ds. narodowości
1919 - 1922 - był komisarzem ludowym kontroli państwowej
1918 - 1920 - w czasie wojny domowej w Rosji był komisarzem szeregu frontów
1922 IV - został sekretarzem generalnym Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików)
1929 - 1935 - kierował procesem kolektywizacji rolnictwa i przyspieszonej industrializacji
1934 X - zainspirował morderstwo S.M. Kirowa
1939 - zainicjował zbliżenie z III Rzeszą
1939 IX 17 - doprowadził do zagarnięcia przez ZSRR wschodnich terenów Polski
1941 - związał się sojuszem z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi
1945 - otrzymał tytuł generalissimusa i bohatera ZSRR