Bolesław Jerzy Roja

(4 IV 1876 Bryńce Zagórne, powiat Bóbrka – 27 V 1940 Sachsenhausen)

generał Wojska Polskiego, oficer Legionów, poseł na Sejm

rodzina

syn Józefa (gospodarza - leśnika) i Marii z Trzcińskich
poślubił: Helena z Niedźwiedzkich
dzieci:
Jan, ur. 1906
Zofia, ur. 1908
Krystyna, ur. 1912
Bolesław, ur. 1916

biogram

           Ukończył eksternistycznie Gimnazjum św. Anny w Krakowie oraz korpus kadetów w Wiedniu. Służył w armii austriackiej, w 36. pułku piechoty landwery stacjonującym w Kołomyi. Na własną prośbę odszedł z wojska i przez pewien czas zajmował się rolnictwem.
           Rozpoczął pracę jako urzędnik w Krakowie, jednocześnie studiując na UJ prawo i medycynę. Wydał wówczas broszurę zatytułowaną "Jak i gdzie szukać zarobku? Wskazówki dla robotników rolnych sezonowych".
           Gdy wybuchła I wojna światowa wstąpił do Legionów. Jego wiedza wojskowa, doświadczenie oraz odwaga pozwoliły mu szybko awansować.
Został majorem, dowodził IV batalionem 2. pułku piechoty, następnie awansuje do stopnia pułkownika i stanowiska dowódcy 4. pułku piechoty, a później dowódcy III brygady.
           Po wybuchu kryzysu przysięgowego i aresztowaniu Józefa Piłsudskiego przez Niemców, odchodzi z Legionów i jako cesarski poddany trafia do armii austriackiej, gdzie przez pewien czas służy jako porucznik w 3. pułku strzelców tyrolskich. Dzięki pomocy polskich posłów do wiedeńskiego parlamentu Hermana Libermana i Włodzimierza Tetmajera wydostał się z wojska i powrócił do Krakowa.
           Już jako cywil założył w Krakowie "Żeglugę Polską". Jego firma miała siedzibę przy Rynku Głównym 19, a on sam mieszkał w "Białym domku" (obecnie komisariat policji) przy ulicy Lubicz. Za zasługi przy rozbrojeniu wojsk austriackich Komisja Likwidacyjna mianowała go komendantem wojsk okręgu krakowskiego, a ciągle funkcjonująca w Warszawie Rada Regencyjna nadała mu stopień generała, zatwierdzony później przez Józefa Piłsudskiego.
          Dowodził 2 Dywizją Piechoty Legionów oraz grupą operacyjną na froncie litewsko -białoruskim, przeszedł na stanowisko dowódcy Okręgu Generalnego Kielce, a następnie dowódcy Okręgu Generalnego Pomorze. W wojnie z Rosją dowodził przez krótki czas grupą operacyjną (tzw. nadnarwiańską) na froncie północnym, a następnie 2 Armią.
           Sceptycznie odnosił się do szans zwycięstwa Polski w wojnie z Rosją, miał własne wizje polityczne i wojskowe. Jak wspominał Witos, zaproponował mu powołanie rządu robotniczo - chłopskiego, przy którym sam zostałby Naczelnym Wodzem. W obliczu zagrożenia Warszawy, myślał o ogłoszeniu Pomorza niezależnym państwem. Ze względu na politykowanie i sianie defetyzmu został odsunięty od dowództwa przez Piłsudskiego, pozostawał w rezerwie, a następnie przeszedł w stan spoczynku.
           Został wybrany do Sejmu RP z ramienia radykalnej partii ludowej Stronnictwa Chłopskiego i pełnił funkcję wiceprzewodniczącego parlamentarnej Komisji Wojskowej. Złożył mandat poselski.
           Skrytykował Piłsudskiego w liście otwartym, wystosowanym z okazji zjazdu legionistów, list ten został skonfiskowany przez cenzurę. Próba wystąpienia na jednym z kolejnych zjazdów legionistów w Krakowie zakończyła się jego internowaniem na oddziale psychiatrycznym szpitala wojskowego na polecenie ministra spraw wojskowych Tadeusza Kasprzyckiego.
          Po zjednoczeniu ruchu ludowego sympatyzował ze Stronnictwem Ludowym, nie wstąpił jednak do tej partii.
           W chwili wybuchu II wojny światowej chorował, później włączył się w podziemną działalność Polskiego Czerwonego Krzyża. Został aresztowany przez Niemców, więziony najpierw na Pawiaku, trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, gdzie wkrótce został zamordowany.
           Został odznaczony między innymi Orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Niepodległości oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych.

wybrane prace:

1931 - Legendy i fakty

1933 - Legioniści w Karpatach 1914 – 1915

kalendarium

1898 - ukończył korpus kadetów
1899 - został mianowany podporucznikiem

1899 – 1905 – służył w armii austriackiej
1905 - na własną prośbę odszedł z wojska
1906 - został agentem wywiadu austriackiego i prawdopodobnie rosyjskiego
1912 - 1914 - działał w ruchu ludowym i w "Sokole"
1914 VII - wstąpił do Legionów
1914 XI - został majorem dowódcą 4. batalionu 2. pp

1915 – mianowany został na stopień podpułkownika
1917 VI 18 - został dowódcą III Brygady Legionów
1918 - po internowaniu przez Austriaków w Grazu wrócił do Krakowa

1918 VII – założył Towarzystwo Żeglugi Polskiej
1918 X 31 - został przez Polską Komisję Likwidacyjną w Krakowie mianowany komendantem wojskowym okręgu krakowskiego
1918 XI 1 - Rada Regencyjna nadała mu stopień generała
1918 XI 2 - wydał rozkaz o organizowaniu 5 pułku piechoty (dowódca kapitan Michał Karaszewicz), 4 pułku piechoty (dowódca kapitan Edward Szerauc) i 2 pułku ułanów (dowódca rotmistrz Brzeziński)
1918 XI 12 - Józef Piłsudski zatwierdził jego nominację
1918 XI 16 - 1919 VII 28 - dowodził utworzoną przez siebie Grupą Operacyjną "Wschód", której zadaniem było przyjście z pomocą obrońcom Lwowa
1919 VIII 8 - dokonał zajęcia Mińska Litewskiego
1919 VIII - przeszedł na stanowisko dowódcy Okręgu Generalnego Kielce

1919 – został generałem dywizji
1920 - zasiadał w Tymczasowej Kapitule Orderu Virtuti Militari
1920 III - został dowódcą Okręgu Generalnego Pomorze
1920 VIII 12 - został mianowany dowódcą 2. armii mającej bronić północnego odcinka frontu
1920 IX - został przeniesiony do rezerwy
1922 X 1 - przeszedł w stan spoczynku w stopniu generała dywizji ze starszeństwem (od 1 VI 1919)
1928 - 1929 - był posłem na Sejm z ramienia Stronnictwa Chłopskiego
1924 X 31 - jako aktywny uczestnik przejmowania władzy w 1918 roku otrzymał srebrny krzyż pamiątkowy
1930 VIII - skrytykował Piłsudskiego w liście otwartym, wystosowanym z okazji zjazdu legionistów

1931 – został działaczem Stronnictwa Ludowego
1937 - został internowany na oddziale psychiatrycznym szpitala wojskowego
1938 XI 13 - jako delegat robotników zaolziańskich wygłosił na Rynku Głównym przemówienie z okazji dwudziestolecia niepodległości
1940 III - został aresztowany przez Niemców i uwięziony na Pawiaku
1940 V - trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen

1991 – jego imieniem nazwano ulicę (dawną ulicę Ceramiczną) w XI dzielnicy Wola Duchacka, dobiegającą do ulicy Wspólnej