Dzisiejsza data:

Józef Klemens Piłsudski

Wiktor, Mieczysław, Komendant, Dziadek

(5 XII 1867 Zułów koło Święcian, Litwa – 12 V 1935 Warszawa)

polityk, naczelny wódz, marszałek Polski

rodzina

pochodził z niezamożnej rodziny ziemiańskiej o starych tradycjach niepodległościowych i patriotycznych
syn Józefa Wincentego (uczestnik powstania styczniowego) i Marii z Billewiczów, właścicieli Zułowa rodzeństwo:
w 1864 urodziła się Helena, w 1865 - Zofia, a w 1866 - Bronisław Piłsudski
po Józefie, zwanym w rodzinie Ziukiem, urodzili się także Adam, Kazimierz i Maria, Jan, Ludwika, Kacper oraz bliźnięta Piotr i Teodora (zmarły w wieku 1,5 roku)
poślubił:
1. Maria z Koplewskich Juszkiewiczowa, rozwódka wyznania ewangelicko - augsburskiego
2. Aleksandra Szczerbińska
dzieci:
Wanda
Jadwiga


biogram

           Jedna z najwybitniejszych postaci w dziejach Polski.
           Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie podjął studia medyczne w Charkowie, które po roku przerwał. W czasie studiów na uniwersytecie prowadził działalność rewolucyjną i niepodległościową wśród studentów, potem działał w kółkach konspiracyjnych w Wilnie. W wyniku pośredniego udziału w przygotowaniu spisku na życie cara Aleksandra III został zesłany na 5 lat na Syberię (Kireńsk, Tunka).
           Po powrocie z zesłania rozpoczął w Wilnie działalność socjalistyczną, przeniósł się do Warszawy i wkrótce został najwybitniejszym działaczem PPS w kraju, członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. Zorganizował drukarnię i został redaktorem naczelnym i wydawcą organu PPS „Robotnik” (wydał 35 numerów), gdzie pisał artykuły atakujące rosyjskiego zaborcę.
           Ponownie aresztowany w Łodzi w mieszkaniu, gdzie mieściła się drukarnia „Robotnika” został osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, następnie przewieziony do Petersburga, pozorował chorobę psychiczną i udało mu się zbiec ze szpitala do Lwowa, a następnie do Krakowa. Prowadził działalność konspiracyjną w Królestwie, Galicji, wyjeżdżał także do Londynu.
           Po wybuchu wojny japońsko-rosyjskiej (1904 - 1905) udał się do Japonii z propozycją wspólnych akcji antyrosyjskich w Królestwie w zamian za pomoc finansową dla strony polskiej. Plany te nie powiodły się wobec kontrakcji Romana Dmowskiego. Władze japońskie zainteresowały się jedynie akcją wywiadowczą i udzieliły PPS pomocy finansowej oraz dostarczyły sprzętu wojskowego i broni.
Wybrał Kraków jako najodpowiedniejsze miejsce schronienia przed represjami carskimi i kierowania działalnością PPS w Królestwie Polskim i na emigracji. Początkowo mieszkał przy ulicy Topolowej 18, a następnie przy ulicy Szlak 31. W tym okresie opracował program polityczno - militarnej walki o niepodległość Polski.
           Stanął na czele Organizacji Bojowej PPS, która przeprowadziła szereg zamachów na przedstawicieli władzy carskiej, urzędy, pociągi przewożące pieniądze rządowe. Działania te miały na celu zamanifestowanie oporu Polaków przeciw rosyjskiemu zaborcy. Ostatnia akcja zbrojna dowodzona osobiście przez niego miała miejsce pod Bezdanami.
           Po rozłamie w PPS objął przywództwo PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Z jego inicjatywy powstał tajny Związek Walki Czynnej (ZWC), którego zadaniem było przygotowywanie kadr oficerskich przyszłego wojska polskiego. Pod kierownictwem instruktorów ZWC szkoliła się młodzież w związkach i drużynach strzeleckich (Związek Strzelecki we Lwowie i Strzelec w Krakowie), paramilitarnych organizacjach, podporządkowanych Piłsudskiemu i działających za zgodą władz austriackich. Doprowadził do utworzenia Polskiego Skarbu Wojskowego, następnie Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, która mianowała go komendantem głównym wszystkich polskich sił wojskowych.
           Po wybuchu I wojny światowej ogłosił mobilizację oddziałów strzeleckich. Utworzona w Krakowie kompania kadrowa przekroczyła granicę z Królestwem i wkroczyła na Kielecczyznę. Po powstaniu Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN) i utworzeniu Legionów Polskich, stanął na czele I Brygady. Wraz z nią przeszedł szlak bojowy w latach 1914 - 1916.
           Niezadowolony z braku deklaracji Austro - Węgier co do przyszłości ziem polskich, zorganizował w Legionach, Naczelnym Komitecie Narodowym oraz w społeczeństwie Galicji oraz Królestwa opozycję wobec państw centralnych, aż do indywidualnego podania się do dymisji oraz masowej odmowy przysięgi na wierność państwom centralnym. Został aresztowany przez Niemców i spędził kilkanaście miesięcy internowany w twierdzy magdeburskiej. Po klęsce Niemiec zwolniony z więzienia udał się do Warszawy, przejął władzę z rąk Rady Regencyjnej i objął funkcję Tymczasowego Naczelnika Państwa oraz zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi. W ciągu kilku tygodni doprowadził do rozpisania wyborów oraz zwołania Sejmu zwanego Ustawodawczym oraz wprowadzenia postępowego ustawodawstwa.
           W ogromnie trudnych warunkach, po ponad 100 letniej niewoli, w sytuacji zagrożenia niepodległości przez Niemców, bolszewików, Ukraińców a nawet Czechów organizował wojsko. Będąc zwolennikiem sojuszu z narodami kresowymi starał się wprowadzić w życie idee federacyjne. Poszukiwał sojuszu z Litwą, wprowadził w życie sojusz polityczno - wojskowy z Ukraińską Republiką Ludową. Dążenia te stały się jedną z przyczyn wojny polsko - bolszewickiej.
           Na przełomie sierpnia i września 1919 Biuro Szyfrów pod kierunkiem Jana Kowalewskiego złamało pierwsze klucze szyfrowe Armii Czerwonej, które umożliwiły odczytanie korespondencji bolszewickiej z frontów wojny domowej na Ukrainie, w południowej Rosji i na Kaukazie. Złamano też szyfry Armii Ochotniczej i "białej" Floty Czarnomorskiej, a także szyfry Armii URL. Dzięki temu Piłsudski miał w oparciu o dane wywiadowcze dużą wiedzę na temat sytuacji w tym regionie.
           Zdołał obronić państwo przed nawałą bolszewicką w słynnej Bitwie Warszawskiej, której plan sam nakreślił i którą jako dowódca Grupy Uderzeniowej kierował. Wojna została zakończona pokojem w Rydze, na mocy którego Polska odzyskała Wschodnią Galicję.
           Po wojnie, krytykowany za politykę wschodnią, wycofał się z życia publicznego i zamieszkał w Sulejówku. Bacznie obserwował rozwój sytuacji w kraju i intensywnie przygotowywał się do powrotu do władzy. Powrócił na scenę po trzech latach doprowadzając do zbrojnego przejęcia władzy w tzw. przewrocie majowym. W toku bratobójczych walk zginęło 215 żołnierzy i 164 osoby cywilne, ponadto 920 zostało rannych. Nikt nigdy nie został za to pociągnięty do odpowiedzialności. Wystąpienie skierowane było przeciwko partyjniactwu, korupcji, oraz osłabieniu siły państwa.
           Zdobywszy władzę, zaprowadził oparte na wojsku i swoich zwolennikach rządy autorytarne zwane sanacją (łac. uzdrowienie). Wprowadzona tzw. nowela sierpniowa ograniczała rolę Sejmu na rzecz prezydenta, którym był powolny Józefowi Piłsudskiemu, Ignacy Mościcki.
           Po przewrocie uchylił się od przyjęcia wyboru na urząd prezydenta RP, pełnił natomiast, aż do zgonu obowiązki Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Kierował polityką zagraniczną starając się o utrzymanie sojuszu z Francją oraz zbliżenie do Anglii. Zawarł układy o nieagresji z Rosją sowiecką oraz Niemcami.
           Jego śmierć wszystkich zaskoczyła, do niemal ostatniej chwili ukrywał nieuleczalną chorobę - raka wątroby. Ogłoszono żałobę narodową, a pogrzeb stał się ogromną manifestacją narodową oddającą hołd zmarłemu Marszałkowi. Ciało zostało pochowane w krypcie św. Leonarda w Katedrze na Wawelu , obok grobów królów i najwybitniejszych Polaków, serce zaś zgodnie z pozostawionym przez niego testamentem umieszczono w srebrnej urnie i przewieziono do Wilna, gdzie spoczęło w grobie jego matki, na cmentarzu "na Rossie".
           W mauzoleum Matka i Serce Syna na czarnej granitowej płycie nagrobnej zgodnie z wolą Piłsudskiego wykuto cytaty z Wacława (u góry) i Beniowskiego (u dołu) Juliusza Słowackiego:
           u góry:
Ty wiesz, że dumni nieszczęściem nie mogą
Za innych śladem iść tą samą drogą.

           u dołu:
Kto mogąc wybrać, wybrał zamiast domu
Gniazdo na skałach orła, niechaj umie
Spać, gdy źrenice czerwone od gromu
I słychać jęk szatanów w sosen szumie.
Tak żyłem.

           między nimi:
Matka i Serce Syna.
           Naczelny Komitet Uczczenia Pamięci Marszałka Piłsudskiego kierowany przez gen. Bolesława Wieniawę -Długoszowskiego rozpoczął prace nad sarkofagiem dla Marszałka. Przerwał je wybuch wojny. Sarkofag nie powstał do dnia dzisiejszego. 
           W Krakowie bywał często, po raz pierwszy krótko w 1896 roku, następnie w 1902 roku zatrzymał się przy ulicy Podzamcze, skąd przeprowadził się na ulicę Topolową 14, potem przy tej samej ulicy mieszkał pod numerem 24 z żoną Marią, następnie pod numerem 16, a w 1909 pod numerem 18 (tu wisi pamiątkowa tablica), potem znów przy ulicy Topolowej ale pod numerem 25.
           Z jego inicjatywy sprowadzono do Polski prochy Juliusza Słowackiego i pochowano na Wawelu.
           Jego imieniem nazwano ulicę w dzielnicy Stare Miasto, most łączący ulice Krakowską i Legionów oraz kopiec na Sowińcu.


wybrane publikacje:
1903 - Bibuła
1903 - Walka rewolucyjna w zaborze rosyjskim
1913 - 22 stycznia 1863
1923 - Wspomnienia o Gabrjelu Narutowiczu
1923 - O wartości żołnierza Legjonów
1924 - Rok 1920
1924 - U źródeł niemocy Rzeczpospolitej
1925 - Moje pierwsze boje
1930 - zaczęło wychodzić zbiorowe wydanie pism Piłsudskiego Pisma - Mowy - rozkazy pod redakcją M. Sokolnickiego i J. Stachiewicza


kalendarium

1867 XII 15 - został ochrzczony w kościele rzymskokatolickim w majątku Sorokpol (dekanat święciański) przez księdza Tomasza Wolińskiego. Rodzicami chrzestnymi byli Józef Marcinkowski i Konstancja Rogalska
1875 - po pożarze Zułowa Piłsudscy przenieśli się do Wilna
1877 - 1885 - uczęszczał do I Gimnazjum Rządowego w Wilnie
1878 - wraz z bratem Bronisławem wydawał pisemko „Gołąb Zułowski”
1882 - wraz z bratem prowadził działalność w kółku samokształceniowym „Spójnia”
1884 IX 1 - zmarła matka Maria Piłsudska, została pochowana w rodzinnym majątku Suginty
1885 - zdał maturę i rozpoczął studia na wydziale medycznym uniwersytetu w Charkowie
1886 III 2 i 3 - brał udział w studenckiej demonstracji z okazji 25. rocznicy uwłaszczenia, znajdując się potem wśród ponad 150 zatrzymanych przez policję carską
1886 - po zaliczeniu I roku próbował przenieść się wiosną na uniwersytet w Dorpacie, jednak tam odmówiono mu przyjęcia dokumentów z powodu jego uprzedniej działalności opozycyjnej
1886 - porzucił uniwersytet, powrócił do Wilna i rozpoczął działalność w kółku konspiracyjnym o orientacji socjalistycznej
1887 III 22 - został aresztowany wraz z bratem Bronisławem i oskarżony o współudział w przygotowywanym zamachu na cara Aleksandra III. Przypadek zrządził, że bracia byli w ten zamach zamieszani. Kanczer, członek terrorystycznej organizacji „Narodnaja Wola” z Petersburga miał odebrać od wileńskiego aptekarza, Tytusa Paszkowskiego materiały chemiczne potrzebne do konstrukcji bomby. Nie znając nikogo w Wilnie, wziął od studiującego w Petersburgu Bronisława Piłsudskiego wileński adres Piłsudskich. Józef, na prośbę brata, spotkał się z Kanczerem i nie wnikając w szczegóły, udzielił oczekiwanej pomocy. Po przypadkowym aresztowaniu spiskowców i zeznaniach Kanczera aresztowano obu Piłsudskich
1887 V 1 - zostali skazani - Bronisław otrzymał wyrok 15 lat zesłania na Sachalinie, a Józef 5 lat na Syberii do Kireńska nad Leną
1887 IX - początek zesłania syberyjskiego
1887 X - w pierwszych dniach października dotarł do Irkucka
1887 XI 1 - czekając w irkuckim więzieniu na zamarznięcie Leny, uczestniczył w buncie więźniów, podczas którego został ciężko pobity przez żandarmów. Za udział w buncie skazano go na 6 miesięcy więzienia. Karę odbył w Kireńsku
1887 XII 23 - dotarł do Kireńska - często chorując, przebywał głównie w więziennym szpitalu. W Kireńsku poznał skazanego na katorgę socjalistę Stanisława Landego oraz jego rodzinę, w tym szwagierkę Leonardę Lewandowską - pierwszą kobietę swego życia
1890 VIII - pogarszający się stan zdrowia sprawił, że władze zezwoliły mu na przeniesienie się do Tunki (200 km od Irkucka), gdzie panował łagodniejszy klimat. Poznał tu wielu zesłańców politycznych, między innymi Bronisława Szwarce, członka Centralnego Komitetu Narodowego z 1862 roku
1892 VII 1 - powrócił do Wilna, wstąpił do ruchu socjalistycznego, będąc początkowo wileńskim korespondentem czasopisma konspiracyjnego „Przedświt”, pisząc pod pseudonimem Rom
1893 II - uwolniwszy się od dozoru policyjnego wyjechał do Warszawy i wstąpił do PPS (powstałej tego roku w wyniku zjednoczenia Związku Robotników Polskich z II Proletariatem), w ramach PPS, uczestniczył także w pracach tzw. Litewskiej Sekcji PPS, skupiającej prócz niego jeszcze innych działaczy z Wilna
1893 VI - na I Zjeździe PPS w lasach ponarskich pod Wilnem reprezentował „sekcję litewską”
1893 X - wszedł do kierownictwa partii jako towarzysz „Wiktor”
1894 II - na II Zjeździe PPS został wybrany do Centralnego Komitetu Robotniczego (z małymi przerwami będzie jego członkiem do 1914 roku) oraz powołano go na redaktora „Robotnika”
1894 - 1900 - był redaktorem naczelnym pisma „Robotnik”, pełnił role publicysty, wydawcy i drukarza. Współpracowali z nim między innym Aleksander Sulkiewicz i Stanisław Wojciechowski. Tajna drukarnia pisma mieściła się w Lipniszkach, 50 km od Wilna
1894 VII 12 - wyszedł pierwszy numer „Robotnika”
1895 - drukarnia została przeniesiona do Wilna
1895 - wyjechał do Genewy na Zjazd ZZSP (był to jego pierwszy pobyt na Zachodzie)
1896 V - VIII - przebywał w Londynie jako przedstawiciel CKR PPS na IV Kongres II Międzynarodówki
1896 VIII - przybył po raz pierwszy do Krakowa w celu nawiązania współpracy z socjalistami w Galicji
1889 V 24 - zmienił wyznanie na ewangelicko - augsburskie
1899 VII 15 - w Paproci Dużej (gubernia łomżyńska) poślubił Marię z Koplewskich Juszkiewiczową (nazywaną przez członków partii Piękną Panią)
1899 X 22 - Piłsudscy, wraz z drukarnią przenieśli się do Łodzi, na ulicę Wschodnią 19
1900 II 21/22 - w przypadkowym nalocie policji na mieszkanie Piłsudskich i drukarnię „Robotnika” aresztowano ich oboje, Marię wkrótce zwolniono
1900 IV 17 - trafił do słynnego X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, cela nr 39, oczekiwał na proces, zaczął symulować chorobę psychiczną
1900 XII 15 - został przeniesiony do szpitala dla obłąkanych im. św. Mikołaja Cudotwórcy w Petersburgu. Przyjaciele z PPS - Aleksander Sulkiewicz i Maria Paszkowska, w porozumieniu ze szpitalnym lekarzem Władysławem Mazurkiewiczem przygotowali ucieczkę ze szpitala
1901 V 14/15 - uciekł wraz z dr. Mazurkiewiczem ze szpitala, podążając przez Talin, Rygę, Polesie, Kijów, Zamość
1901 VI 20 - po spotkaniu z żoną, przekroczył granicę galicyjską w Rebizantach na Roztoczu. Przez roztoczańskie lasy przeprowadzał uciekinierów Jan Miklaszewski, kontroler lasów ordynacji zamojskiej. Wyjechał do Lwowa, następnie przebywał w Krakowie, po czy udał się do Londynu. Tu spotkał się po raz pierwszy z Ignacym Mościckim oraz odwiedził redakcję „Przedświtu”, mieszczącą się w siedzibie Komitetu Zagranicznego PPS
1902 - powrócił do Krakowa, następnie wyjechał do Wilna na pogrzeb ojca. W Wilnie poznał Walerego Sławka
1904 II - pod wpływem rozwoju sytuacji na Dalekim Wschodzie, zaczął myśleć o zorganizowaniu konspiracyjnych oddziałów bojowych
1905 III 5 - stanął na czele Wydziału Spiskowo-Bojowego CKR, powołanego do kierowania Organizacją Spiskowo-Bojową PPS. Liczyła ona około 6 tys. członków i przeprowadzała brawurowe akcje bojowe OSB w czasie wydarzeń rewolucyjnych 1905 - 1907
1906 V - poznał Aleksandrę Szczerbińską, członkinię OSB, kurierkę między Galicją a Królestwem
1906 - prowadził rozmowy z komendantem korpusu w Przemyślu w sprawie zgody na działalność polskich organizacji o charakterze antyrosyjskim, w zamian za działalność sabotażowo-dywersyjną i szpiegowską w zaborze rosyjskim. Jego propozycja nie wzbudziła zainteresowania Austriaków
1906 XI 19 - 22 - na IX Zjeździe PPS w Wiedniu doszło do rozłamu w PPS, Piłsudski stanął na czele PPS - Frakcji Rewolucyjnej, do której przeszła większość członków Organizacji Bojowej (OB)
1908 VI - z inicjatywy Piłsudskiego Kazimierz Sosnkowski założył we Lwowie tajny Związek Walki Czynnej (ZWC), którego zadaniem było przygotowywanie kadr oficerskich przyszłego wojska polskiego
1908 IX 26 - pod Bezdanami 25 km od Wilna 19. bojowców OB, pod komendą Piłsudskiego, przeprowadziło akcję na wagon pocztowy pociągu wiozącego pieniądze z Wilna do Petersburga. Przejęto ponad 200 tys. rubli na działalność niepodległościową. Udział brało między innymi 4 przyszłych premierów II Rzeczypospolitej - Józef Piłsudski, Walery Sławek, Aleksander Prystor i Tomasz Aciszewski. Pieniądze przewiozła i ukryła Aleksandra Szczerbińska
1910 - wynikiem współpracy Józefa Piłsudskiego z wywiadem Austro-Węgier była zgoda władz austriackich na tworzenie organizacji strzeleckich w oparciu o austro-węgierską ustawę o związkach i organizacjach strzeleckich. Powołano „Związek Strzelecki” we Lwowie z W. Sikorskim i Towarzystwo Strzeleckie w Krakowie, którego przewodnictwo objął osobiście
1910 - miał wykłady w Szkole Centralnej PPS w Domu Robotniczym przy ulicy Emila Serkowskiego w Podgórzu
1911 - powstają inne organizacje paramilitarne: proendeckie „Drużyny Strzeleckie”, jako emanacja tajnej Armii Polskiej, „Drużyny Bartoszowe”, „Drużyny Podhalańskie”. Następuje rozwój Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Prowadzone są szkolenia i ćwiczenia wojskowe oraz wykłady z dziedziny wojskowości. Piłsudski samodzielnie podjął studia z historii wojen i wojskowości, prowadził też wykłady między innymi z historii militarnej Powstania Styczniowego. Aleksandra Szczerbińska pracowała jako instruktorka Żeńskiego Oddziału Związku Strzeleckiego
1912 - Piłsudski został Komendantem Głównym ZWC przyjął pseudonim Mieczysław, szefem sztabu został Kazimierz Sosnkowski
1912 VIII 25 - 26 - na zjeździe działaczy niepodległościowych w Zakopanem, z jego inicjatywy powołano Polski Skarb Wojskowy
1912 XI 10 - na zjeździe działaczy politycznych z udziałem PPS, PPSD, Polskiego Stronnictwa Postępowego, Narodowego Związku Chłopskiego, Narodowego Związku Robotniczego, Związku Narodowego Inteligencji i „Zarzewia” powołano Tymczasową Komisję Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (TKSSN)
1912 XII 1 - TKSSN powołała Piłsudskiego na komendanta sił wojskowych, a Kazimierza Sosnkowskiego na szefa sztabu
1913 - odbyły się wielkie manewry strzeleckie pod Lwowem w rocznicę Powstania Styczniowego z udziałem kilku tysięcy strzelców pod dowództwem Piłsudskiego
1913 - zorganizował w Stróży, koło Limanowej, kurs szkoły oficerskiej Związku Strzeleckiego, był tam jednym z wykładowców
1914 II 21 - wygłosił słynny później odczyt w sali Towarzystwa Geograficznego w Paryżu. Tematem były między innymi prognozy, co do rozwoju sytuacji po wybuchu wojny europejskiej
1914 VIII - mobilizacja w krakowskich Oleandrach połączonych oddziałów Związku Strzeleckiego i Drużyn Strzeleckich. Wysłanie do Królestwa 7-osobowego patrolu konnego Władysława Beliny-Prażmowskiego („siódemki beliniackiej”)
1914 VIII 3 - powołanie I Kompanii Kadrowej - 144 strzelców pod komendą Tadeusza Kasprzyckiego. Mistyfikacja z rzekomym utworzeniem w Warszawie Rządu Narodowego, który miał powołać Piłsudskiego na komendanta polskich sił wojskowych. Celem było uniezależnienie się Piłsudskiego od polityków galicyjskich
1914 VIII 6 - wymarsz „Kadrówki” z krakowskich Oleandrów, obalenie słupów granicznych w Michałowicach
1914 VIII 12 - wkroczył na czele 400 strzelców do Kielc. Bierność społeczeństwa Królestwa, niechęć do akcji zbrojnej przeciwko Rosji spowodowała fiasko planów powstańczych
1914 VIII 16 - w Krakowie, z inicjatywy polityków galicyjskich, powstał Naczelny Komitet Narodowy (NKN), który powołał Departament Wojskowy z płk. Władysławem Sikorskim na czele. Uchwalono utworzenie Legionów Polskich u boku Austro-Węgier. Józef Piłsudski został dowódcą 1 pułku piechoty Legionów Polskich
1914 X 22 - polecił utworzenie na ziemiach zaboru rosyjskiego Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), której zadaniem była działalność sabotażowo - dywersyjna na terenie Królestwa
1914 XI 15 - z inicjatywy dyplomatycznej posłów polskich w Wiedniu oraz działalności Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN) władze austriackie wyraziły zgodę na organizację Legionów Polskich i rozkazem naczelnego wodza arcyksięcia Ferdynanda, Piłsudski mianowany został brygadierem (odpowiednik pułkownika). Stopień został stworzony przez Austriaków specjalnie dla niego
1914 XII 19 - z 1 pułku piechoty powstała I Brygada Legionów Polskich, z komendantem Józefem Piłsudskim i szefem sztabu Kazimierzem Sosnkowskim
1914 - oddziały Piłsudskiego walczyły pod Czarkowami, Chęcinami, Brzegami, Ruszczą, Koprzywnicą, Gniewoszowicami, Siewcami, Samborem, Anielinem, Laskami, Nowym Korczynem, Opatowcem, Krzywopłotami, Dobrem, Limanową, Marcinkowicami, Łowczówkiem
1915 - w czasie działań wojennych żołnierze niemieccy spalili dwór w Zułowie
1915 - walki I Brygady nad Nidą, pod Konarami, Ożarowem, Tarłowem; na Lubelszczyźnie: pod Jastkowem, Józefowem, Wolą Krasienińską, Kamionką; na Wołyniu: pod Kuklami, Kamieniuchą, Kostiuchnówką. Konflikt Piłsudskiego z proaustriackim NKN i Komendą Legionów na tle stopnia zależności formacji legionowych od Austro-Węgier
1915 XI - Niemcy aresztowali Aleksandrę Szczerbińską za działalność w POW. Prowadziła ona agitację w myśl rozkazów Piłsudskiego o wstrzymania werbunku do Legionów, na rzecz rozbudowy POW. Więziona była w Szczypiornie i Lubaniu na Śląsku
1916 II 27 - w Karasinie powrócił do wyznania rzymskokatolickiego
1916 VII 4 - 7 - miała miejsce bitwa pod Kostiuchnówką, jedna z największych bitew Legionów Polskich
1916 VII 29 - wobec braku postępów w sprawie polskiej ze strony państw centralnych, Piłsudski złożył dymisje z komendy I Brygady
1916 IX 26 - dymisja Piłsudskiego została przyjęta
1916 XI 3 - Aleksandra Szczerbińska została zwolniona z więzienia
1916 XII 12 - przyjechał do Warszawy na Dworzec Wiedeński
1917 I 11 - objął kierownictwo Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego utworzonej 6 XII 1916 roku aktem 5 listopada cesarzy Niemiec i Austro-Węgier. W sprawie tworzenia wojska polskiego u boku państw centralnych Piłsudski żądał od okupantów daleko idących ustępstw, między innymi powołania rządu polskiego i przekazania mu władzy
1917 I 16 - podporządkował POW TRS-owi
1917 VII 2 - ustąpił z Tymczasowej Rady Stanu
1917 VII 9 - kryzys przysięgowy - Legioniści I i III Brygady na rozkaz Piłsudskiego odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzom Austrii i Niemiec. 3300 Legionistów z Królestwa internowano w Beniaminowie, Łomży i Szczypiornie, 3500 z Galicji wcielono do armii austriackiej i wysłano na front włoski. Przysięgę złożyli Legioniści II Brygady (7,5 tys.), którzy jako Polski Korpus Posiłkowy zostali oddani do dyspozycji Austrii i wysłani na Bukowinę. Z zaprzysiężonych Królewiaków utworzono Polską Siłę Zbrojną (Polnische Wermacht)
1917 VII 13/14 - odbyły się aresztowania przywódców POW, między innymi Walerego Sławka, Wacława Jędrzejewicza, Stefana Pomarańskiego, Adama Skwarczyńskiego
1917 VII 21/22 - został aresztowany przez Niemców, przewieziono go do więzienia w Gdańsku, skąd przez więzienie w Spandau i twierdzę Wesel trafił do Magdeburga
1918 II 7 - w Warszawie Aleksandra Szczerbińska urodziła Piłsudskiemu córkę Wandę
1918 XI 8 - po wybuchu rewolucji w Berlinie rząd niemiecki zwolnił Piłsudskiego i Sosnkowskiego z więzienia w Magdeburgu. Przewieziono ich do Berlina i wysłano specjalnym pociągiem do Polski
1918 XI 10 (niedziela), godz. 19.00 - Piłsudski przybył na Dworzec Wiedeński w Warszawie, gdzie przywitali go między innymi członek Rady Regencyjnej, Zdzisław ks. Lubomirski oraz dowódca Komendy Naczelnej POW, Adam Koc
1918 XI 11 - Rada Regencyjna przekazała mu władzę wojskową. Poddał się mu lubelski rząd Ignacego Daszyńskiego i inne lokalne ośrodki państwowości polskiej
1918 XI 14 - Rada Regencyjna przekazała mu pełnię władzy, a następnie rozwiązała się. Piłsudski podjął rozmowy z Niemiecką Radą Żołnierską i zawarł umowę w sprawie ewakuacji wojsk niemieckich z Królestwa
1918 XI 16 - Józef Piłsudski wystosował do rządów mocarstw sprzymierzonych notę informującą o powstaniu państwa polskiego
1918 XI 17 - 1919 I 16 - pełnił funkcję ministra spraw wojskowych
1918 XI 18 - powołał rząd Jędrzeja Moraczewskiego - pierwszy rząd centralny Niepodległej Polski
1918 XI 22 - na mocy dekretu rządu Piłsudski objął najwyższą władzę w państwie jako Tymczasowy Naczelnik Państwa, do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego
1918 XI 26 - wydał dekret nakazujący przeprowadzenie wyborów do Konstytuanty
1919 I 5 - nieudany zamach stanu i próba przejęcia władzy ze strony endecji, zorganizowany przez Mariana Januszajtisa, ks. Eustachego Sapiechę i Jerzego Zdziechowskiego
1919 I 18 - powołał na premiera Ignacego Paderewskiego
1919 I 26 - odbyły się wybory do Sejmu
1919 II 20 - zwołany 10 lutego Sejm Ustawodawczy powierzył Józefowi Piłsudskiemu, na mocy „małej konstytucji” urząd Naczelnika Państwa, do czasu uchwalenia konstytucji
1919 IV 19 - wyprawa wileńska wojsk polskich pod wodzą Piłsudskiego
1919 IV 21 - Piłsudski przybył do wyzwolonego od bolszewików Wilna
1919 V 14 - VII 17 - Piłsudski dowodził operacją wyzwolenia Małopolski Wschodniej spod władzy ukraińskiej
1919 VII 17 - wojska polskie dotarły do Zbrucza, zwycięsko kończąc wojnę z Ukrainą
1919 - dokonał otwarcia Akademii Górniczej
1920 II 28 - narodziny drugiej córki Piłsudskiego - Jadwigi
1920 III 19 - przyjął najwyższą godność wojskową - Pierwszego Marszałka Polski
1920 IV 21 - podpisano umowę polityczną z Semenem Petlurą atamanem ukraińskim
1920 IV 24 - podpisano konwencję wojskową - konwencje gwarantowały pomoc w utworzeniu państwa ukraińskiego ze strony Polski i pomoc militarną w walce z bolszewikami ze strony Ukrainy
1920 IV 25 - początek operacji kijowskiej wojsk polskich
1920 V 7 - oddziały polskie i ukraińskie wkroczyły do niebronionego Kijowa
1920 VI 5 - przerwanie frontu polskiego na Południu przez I Armię Konną Siemiona Budionnego
1920 VII 4 - nastąpiła wielka ofensywa Michała Tuchaczewskiego na Północy. Odwrót wojsk polskich na całym froncie
1920 VII 1 - powołanie przez Sejm Rady Obrony Państwa pod przewodnictwem Józefa Piłsudskiego jako Naczelnika Państwa, która zastąpiła Sejm w obliczu zagrożenia kraju
1920 VIII 5 - 6 - opracowanie przez Piłsudskiego koncepcji bitwy warszawskiej i uderzenia znad Wieprza na tyły armii bolszewickich
1920 VIII 13 - 16 - bój na przedmieściu Warszawy frontu gen. Józefa Hallera oraz 5 Armii gen. Władysława Sikorskiego nad Wkrą
1920 VIII 16 - rozpoczęcie kontrofensywy znad Wieprza. Napoleoński manewr wojsk Piłsudskiego i rozbicie armii sowieckich. Operacja przeszła do historii jako „cud nad Wisłą” - jeden z największych triumfów w dziejach oręża polskiego i 18. decydująca bitwa w dziejach świata
1920 IX 20 - 26 - zwycięstwo wojsk Piłsudskiego w bitwie nad Niemnem - rozbicie armii sowieckich i zmuszenie bolszewickiej Rosji do rokowań pokojowych
1920 X 8 - gen. Lucjan Żeligowski z inspiracji Piłsudskiego zajmuje Wilno. Utworzenie tzw. Litwy Środkowej
1920 XI 14 - wręczono Piłsudskiemu buławę marszałkowską
1921 II 1 - 6 - wizyta Piłsudskiego we Francji, w celu przygotowania układu politycznego i umowy wojskowej
1921 III 3 - podpisanie z inicjatywy Piłsudskiego konwencji o przymierzu obronnym z Rumunią
1921 III 17 - uchwalenie konstytucji tzw. marcowej, która między innymi ograniczała władzę przyszłego Prezydenta RP (opozycja obawiała się, że zostanie nim Piłsudski)
1921 III 18 - podpisanie w Rydze traktatu pokojowego między Polską a Rosją kończącego wojnę. Zarazem fiasko realizacji koncepcji federalistycznej Józefa Piłsudskiego
1921 IV 28 - odebrał tytuł doktora honoris causa z dziedziny prawa przyznany mu przez Uniwersytet Jagielloński
1921 V 2 - tytuł h.c. z medycyny przyznał mu Uniwersytet Warszawski, a we wrześniu również Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie.
1921 V 5 - udział w zorganizowanej w Warszawie uroczystości z okazji 100 rocznicy śmierci Napoleona
1921 VIII 17 - zgon w Krakowie pierwszej żony Marii
1921 IX - tytuł h.c. przyznał mu również Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie
1921 IX 25 - działacz Ukraińskiej Wojskowej Organizacji Stefan Fedak dokonał we Lwowie nieudanego zamachu na życie Józefa Piłsudskiego, za co został skazany na 6 lat więzienia
1921 X 25 - ślub z Aleksandrą Szczerbińską
1922 - brał udział w zjeździe Legionów na krakowskich Błoniach
1922 XII 4 - odmówił kandydowania na urząd prezydenta RP
1922 XII 14 - złożenie urzędu Naczelnika Państwa na ręce, wybranego 9 XII prezydenta Gabriela Narutowicza
1922 XII 16 - zamordowanie prezydenta Narutowicza przez związanego z endecją, Eligiusza Niewiadomskiego. Wprowadzono stan wyjątkowy, a Piłsudski objął stanowisko szefa Sztabu Generalnego
1923 - w Krakowie uczestniczył w pogrzebie rokitniańczyków
1923 IV 14 - Piłsudski otrzymał Krzyż Wielki Orderu „Virtuti Militari”, nadany przez prezydenta, na wniosek ministra spraw wojskowych i kapitułę Orderu
1923 V 4 - dekoracja marszałka Francji Ferdynanda Focha Krzyżem Wielkim Orderu „Virtuti Militari” 1923 V 9 - Piłsudski złożył dymisję ze stanowiska szefa Sztabu Generalnego
1923 VI 28 - po wizycie w Warszawie króla Rumunii Ferdynanda Piłsudski zrzekł się przewodnictwa w Ścisłej Radzie Wojennej - ostatniej z piastowanych funkcji państwowych. Tego dnia Sejm podjął uchwałę „Marszałek Józef Piłsudski jako Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz zasłużył się Narodowi”. Piłsudski zamieszkał w Sulejówku pod Warszawą, w willi „Milusin”, zakupionej mu przez wojsko
1924 XI 15 - w Starym Teatrze wygłosił odczyt pt. Pierwsze dni Rzeczypospolitej Polskiej
1924 - poznał w Druskiennikach Eugenię Lewicką
1925 XI 15 - demonstracja poparcia dla Marszałka, zorganizowana w Sulejówku przez oficerów, wymowne przemówienie gen. Gustawa Orlicz-Dreszera
1926 V 12 - zamach stanu - marsz na Warszawę wiernych Piłsudskiemu oddziałów z Rembertowa. Godzina 16.30 spotkanie na Moście Poniatowskiego prezydenta Stanisława Wojciechowskiego z Józefem Piłsudskim. Fiasko rozmów i walki w Warszawie do 15 maja. Zostały przerwane po dymisji rządu Wincentego Witosa i ustąpieniu z urzędu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Przejęcie władzy przez Piłsudskiego
1926 V 15 - powołanie rządu Kazimierza Bartla
1926 V 15 - 1935 V 12 - pełnił funkcję ministra spraw wojskowych
1926 V 31 - Sejm wybrał go na urząd prezydenta RP, ten zrzekł się godności, wskazując kandydaturę prof. Ignacego Mościckiego, wybranego następnie przez Sejm
1926 VIII 6 - dekretem prezydenta RP Piłsudski objął funkcję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, przewidzianego w razie wojny na stanowisko Naczelnego Wodza
1926 X 2 - 1928 VI 27 - pełnił urząd premiera rządu
1927 VI 28 - przemawiał na dziedzińcu wawelskim, gdy chowano prochy jego ukochanego poety Juliusza Słowackiego
1927 XII 7 - 12 - wyjazd do Genewy na sesję Ligi Narodów w sprawie uregulowania stosunków z Litwą
1928 - odwiedził Szkołę Podchorążych w Łobzowie
1928 VIII 20 - X 2 - przebywał na 6-tygodniowym wypoczynku w Tirgviste koło Bukaresztu
1930 VIII 25 - XII 4 - pełnił ponownie urząd Prezesa Rady Ministrów
1930 XII 15 - 1931 III 29 - przebywał na Maderze w celach wypoczynkowych i zdrowotnych, towarzyszyła mu Eugenia Lewicka
1932 III 1 - IV 22 - wyjazd do Egiptu. Podróż przez Rumunię, Grecję i Turcję
1933 X 3 - został Obywatelem Honorowym m. Krakowa
1933 X 6 - odbierał wielką rewię 12 pułków kawalerii na Błoniach oraz składał na Wawelu hołd królowi Janowi Sobieskiemu w 250 rocznicę odsieczy wiedeńskiej
1933 XI 11 - otrzymał kolejny doktorat honoris causa, tym razem Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu
1933 - za wygłoszoną w Katedrze wzruszającą mowę podczas pogrzebu Juliusza Słowackiego Polska Akademia Literatury przyznała mu honorowe członkostwo
1934 VI 15 - zabójstwo ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego przez ukraińskich nacjonalistów. Stało się ono powodem powołania obozu przejściowego w Berezie Kartuskiej dla osób zagrażających bezpieczeństwu państwa (umieszczano decyzją administracyjną na 3 miesiące głównie ukraińskich nacjonalistów i komunistów). Piłsudski wyraził zgodę na istnienie obozu przez 1 rok (istniał do 1939 r.)
1935 - choroba Piłsudskiego - 19 IV prof. Wenckenbach z Wiednia stwierdził zaawansowany rak żołądka z przerzutem na wątrobę
1935 IV 12 - podpisanie nowej konstytucji (23 kwietnia weszła w życie) - ostatni podpis Marszałka
1935 V 12 godz. 20:45 - zgon Marszałka w Belwederze
1935 V 13 - 14 - trumna ze zwłokami Piłsudskiego wystawiona w Belwederze
1935 V 15 - przewiezienie trumny do katedry św. Jana
1935 V 17 o godz. 10.00 - msza celebrowana przez kardynała Aleksandra Kakowskiego. O godz. 12.00 orszak żałobny z trumną złożoną na lawecie armatniej ruszył na Pole Mokotowskie. Tam o godz. 14.30 odbyła się ostatnia defilada wojskowa przed Marszałkiem. Wieczorem wyruszył specjalny pociąg wiozący trumnę na platformie do Krakowa. Jechał oświetlony całą noc, na trasie żegnały go tłumy Polaków
1935 V 18 - uroczystości pogrzebowe w Krakowie. O godz. 8.30 orszak żałobny prowadzony przez metropolitę krakowskiego kardynała Adama Sapiehę ruszył na Wawel. Trumnę ze zwłokami Piłsudskiego złożono w Krypcie św. Leonarda
1935 - 1937 - powstał na Sowińcu kopiec nazwany jego imieniem
1935 - prochy matki Marszałka przeniesiono z Sigunt do grobowca na Rossie w Wilnie
12 V 1936 V 12 - odbyła się uroczystość złożenia serca Piłsudskiego na Rossie w Wilnie
1936 XI 11 - w Michałowicach ustawiono pamiątkowy obelisk z orłem strzeleckim
1937 VI 23 - kontrowersyjną decyzją kardynała Sapiehy trumnę Marszałka przeniesiono z Krypty św. Leonarda do krypty Srebrnych Dzwonów.
1988 - na Oleandrach odsłonięto tablicę pamiątkową przypominającą wymarsz Pierwszej Kadrowej 1933 - jego imieniem nazwano ulicę Wolską, między Nowym światem i Piaskiem w dzielnicy Stare Miasto, prowadzącą od murów miejskich w kierunku Woli Justowskiej
1945 - ulica Piłsudskiego otrzymała nazwę Manifestu Lipcowego
1990 - ulica wróciła do imienia Marszałka


źródła

Cepnik Henryk, Józef Piłsudski: portret biograficzny, Warszawa 1988

Garlicki Andrzej, Pod rządami Marszałka, Warszawa 1994

Garlicki Andrzej, Z Sulejówka do Belwederu, Warszawa 1990

Jędrzejewicz Wacław, Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935, Londyn 1977

Nałęcz Daria i Tomasz, Józef Piłsudski - legendy i fakty, Warszawa 1987