Dzisiejsza data:

Zbigniew Oleśnicki

Zbigniew z Oleśnicy

(5 XII 1389 Sienno – 1 IV 1455 Sandomierz)

biskup krakowski, pierwszy polski kardynał, dyplomata, polityk

rodzina

herbu Dębno, syn Jana (Jaśka) z Oleśnicy herbu Dębno, sędziego ziemskiego krakowskiego, i Dobrochny z Rożnowa

biogram

Uczył się w szkole przy kolegiacie w Sandomierzu, następnie studiował na Uniwersytecie Krakowskim, po czym rozpoczął pracę w kancelarii królewskiej jako protonotariusz i sekretarz.
Według przekazu Jana Długosza brał udział w bitwie pod Grunwaldem i własną tarczą osłonił Jagiełłę przed nieoczekiwanym atakiem, ratując mu życie.
Był kanonikiem przy katedrze krakowskiej i gnieźnieńskiej, prepozytem kościoła św. Floriana, otrzymał także honorowy tytuł protonotariusza apostolskiego.
Jagiełło wysyłał go jako negocjatora w sprawach polsko - krzyżackich.
Za poparciem panów małopolskich, przede wszystkim Tarnowskich i Tęczyńskich, został mianowany biskupem krakowskim.
Pod koniec życia króla Władysława Jagiełły uzyskał wielki wpływ na politykę państwa, zachowując go aż do początku panowania Kazimierza Jagiellończyka, przez którego został odsunięty.
Był koncyliarystą i zdecydowanym przeciwnikiem husytyzmu.
Był zwolennikiem rozwoju państwa w oparciu o struktury Kościoła, wyższości władzy duchownej nad świecką.
Popierał ideę wzmocnienia potęgi Polski przez powiązanie jej z państwami katolickimi, wchłonięcie Litwy, unię z Węgrami.
Był przeciwnikiem wzmocnienia władzy królewskiej.

Jako biskup krakowski przez 30 lat bardzo umiejętnie zarządzał diecezją.
Propagował kult św. Stanisława, popierał zakładanie bractw religijnych.
Na stanowiska wikariuszy generalnych powoływał wybitnych prawników z grona profesorów Uniwersytetu Krakowskiego.
Zwoływał synody, które zajmowały się ujednoliceniem liturgii, karnością duchownych parafialnych i odnowieniem kultu świętych, głównych patronów Polski i diecezji: Floriana, Wacława, Wojciecha i Stanisława.
Fundował kościoły i klasztory, między innymi kolegiatę w Nowym Sączu, kościół parafialny w Bodzentynie, klasztor paulinów w Pińczowie, klasztor bernardynów w Krakowie, na który oddał dom i parcelę na Stradomiu pod Wawelem będące własnością jego brata.
Przy kościołach parafialnych zakładał bractwa religijne, aby bardziej związać wiernych z Kościołem.
Przenosił wsie na prawo niemieckie, lokował miasta, między innymi Oleśnicę.
Był protektorem Jana Długosza, inicjatorem jego Dziejów Polski, do których udostępnił własne zapiski i wspomnienia.
Szczególną troską otoczył jednak Wawelską Katedrę i był szczodrym protektorem okazałości i piękna sprawowanej w niej liturgii.
Jego fundacji są bogato iluminowane kodeksy - Biblia, Pontyfikał (z około 1430 - 1447 roku) i Antyfonarz (1430 rok), relikwiarze, szaty i naczynia liturgiczne.
Na wieży katedralnej zawieszono dwa dzwony: "Urban" i "Zbigniew", nazwanego później na cześć fundatora "Kardynałem".
Pochowany w Katedrze Wawelskiej, gdzie znajduje się płyta nagrobna wykonana przez wiedeńskiego artystę Kaspra Klemensa von Zumbuscha (1830 - 1915).

kalendarium

1406 - rozpoczął studia na Uniwersytecie Krakowskim
1410 - rozpoczął pracę w kancelarii królewskiej
1411 - posłował do papieża Jana XXIII w związku ze sporem polsko - krzyżackim
1415 - został proboszczem kolegiaty św. Floriana w Krakowie
1416 - został kanonikiem sandomierskim
1418 - został kanonikiem krakowskim
1418 - został prepozytem kościoła św. Floriana
1419 - był uczestnikiem rokowań z Janem Luksemburskim w Koszycach, odtąd został królewskim negocjatorem w sprawach polsko - krzyżackich
1421 - został kanonikiem gnieźnieńskim i wiślickim
1421 - został protonotariuszem apostolskim
1423 XII 18 - przyjął święcenia kapłańskie
1423 XII 19 - przyjął sakrę biskupią
1424 V 3 - uczestniczył w koronacji Zofii Holszańskiej
1424 IV 9 - przyczynił się do wydania w Wieluniu przez Władysława Jagiełłę edyktu antyhusyckiego
1431 - w czasie dysputy między krakowskimi i czeskimi uczonymi obłożył miasto interdyktem
1432 - podczas przemarszu wojsk husyckich obłożył miasto interdyktem
1435 - doprowadził do zawarcia pokoju z Krzyżakami w Brześciu Kujawskim
1435 - ustanowił w Katedrze urzędy stałych spowiedników
1436, 1443, 1446 - przeprowadził synody
1437 - doprowadził do ugody kleru i szlachty w sporze o dziesięciny (tzw. Laudum Cracoviense)
1438 - sprzeciwiał się przyjęciu korony czeskiej przez Kazimierza Jagiellończyka
1439 V 4 - w bitwie pod Grotnikami rozprawił się z opozycją szlachecką, pokonując stronnictwo proczeskie, gdzie według Długosza sam dobijał rannych oraz zabronił pochówku poległego tam Spytka z Melsztyna
1440 - poparł elekcję Władysława III na tron węgierski
1442 - 1443 - był legatem papieskim
1443 - za 6 tysięcy grzywien kupił od księcia cieszyńskiego Wacława księstwo siewierskie, które włączył do biskupstwa krakowskiego
1449 - wraz ze swym bratem Janem Głowaczem założył opactwo oo. paulinów w Pińczowie
1449 - jako pierwszy hierarcha Kościoła w Polsce przyjął godność kardynalską
1450 XI 9 - udzielił 40 dni odpustu tym, którzy odwiedzają ołtarze kościoła P. Maryi w Krakowie i przyczyniają się do jego utrzymania
1453 - na rogu ulic Jagiellońskiej i Gołębiej ustanowił fundację Bursy Jerozolimskiej wraz z biblioteką dla studentów
1453 - zaprosił do Krakowa św. Jana Kapistrana, zaś dla jego uczniów (zwanych w Polsce bernardynami) ufundował klasztor
1454 - ustanowił w Katedrze urząd kaznodziei (wybieranego spośród profesorów Akademii)
1454 II 10 - wziął udział w ceremonii ślubnej Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki
1900 - zamówiono w Wiedniu pomnik nagrobny Kardynała z następującą inskrypcją: "Na pamiątkę nieśmiertelnej pamięci Zbigniewa kardynała Oleśnickiego arcybiskupa krakowskiego, Księcia Siewierskiego, wiernego obrońcy wiary katolickiej, wolności Kościoła, niewzruszonego Ojca i Patrona Ojczyzny 1389 - 1455"

źródła

Koczerska Maria, Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu (1423-1455), Warszawa 2004;

Zbigniew Oleśnicki. Książę Kościoła i mąż stanu, praca zbiorowa pod red. F. Kiryka i Z. Nogi, Kraków 2006;

Nikodem Jarosław, Zbigniew Oleśnicki w historiografii polskiej, Kraków 2001;

Stanisław Zachorowski, Statuty synodalne krakowskie Zbigniewa Oleśnickiego. (1436, 1446), Kraków 1915