Julian Ursyn Niemcewicz

(16 II 1757 Skoki koło Brześcia Litewskiego – 21 V 1841 Paryż)

poeta, dramatopisarz, prozaik, publicysta, działacz społeczny i kulturalny

rodzina

najstarszy z szesnaściorga dzieci Marcelego Niemcewicza, podczaszego mielnickiego, i Jadwigi z Suchodolskich

poślubił w Essex, New Jersey, Susan Livingston (1759 – 1833)

biogram

           Pochodził ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej (później jednego z najbogatszych rodów Polesia).
           Ukończył warszawski Korpus Kadetów i został adiutantem Adama Kazimierza Czartoryskiego. Towarzyszył Czartoryskiemu w jego częstych podróżach po Litwie i po Ukrainie, odwiedzał rezydencje magnackie (między innymi Radziwiłłów w Nieświeżu, Branickich w Białymstoku, Potockich w Tulczynie). Zwiedził Francję, Anglię i Włochy. Poseł inflancki Sejmu Wielkiego, aktywny członek Stronnictwa Patriotycznego, współautor (z Hugonem Kołłątajem) projektu Konstytucji 3 Maja. Po zwycięstwie Targowicy przebywał na emigracji w Niemczech.
           Jako sekretarz T. Kościuszki podczas insurekcji kościuszkowskiej został wzięty do niewoli po bitwie pod Maciejowicami i osadzony w Twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu. Po uwolnieniu razem z Kościuszką udał się do USA, gdzie zamieszkał ożeniony z Amerykanką. Zetknął się tam z Jerzym Waszyngtonem i Tomaszem Jeffersonem.
           Powrócił do kraju i osiadł w swych dobrach w podwarszawskim Ursynowie (które chciał nazwać Ameryka), wprowadził tam nowoczesne metody ogrodnictwa i całkowicie oddał się twórczości literackiej. Pełnił urząd sekretarza senatu w Księstwie Warszawskim i Królestwie Kongresowym. Podróżował po kraju jako wizytator szkół. Był przeciwnikiem konspiracji, a zwolennikiem legalizmu.
           Po wybuchu powstania listopadowego wyjechał w misji dyplomatycznej do Londynu. Następnie w Paryżu związany był ze stronnictwem Adama Jerzego Czartoryskiego.
           Został pochowany na cmentarzu des Champeaux w Montmorency.
           W Krakowie ulica imienia pisarza leży w dzielnicy Łagiewniki (Borek Fałęcki) między ulicą Kościuszkowców i ulicą Józefa Montwiłła - Mireckiego.

wybrane publikacje:

1788 - tragedia Władysław pod Warną
1791 - komedia polityczna Powrót posła
1792 - tragedia Kazimierz Wielki
1792 - pamflet Forma prawdziwego wolnego rządu przez konfederację targowicką ułożona
1803 - 1805 - Pisma różne wierszem i prozą (tom 1 - 2)
1808 - 1814 - (wydane w 1816) - 33 utwory Śpiewy historyczne
1815 - powieść historyczna Dwaj panowie Sieciechowie
1817 - komedioopera Jan Kochanowski w Czarnym Lesie
1821 - powieść historyczna Lejbe i Siora, czyli Listy dwojga kochanków
1825 - powieść historyczna Jan z Tęczyna
1830 - 1840 - Dzieła poetyczne wierszem i prozą (tom 1 - 12, Lipsk)
1883 - 1886 - Dzieła (tom 1 - 5)
1959 - Podróże po Ameryce

kalendarium

1770 - 1777 - uczył się w Szkole Rycerskiej
1777 - został adiutantem generała ziem podolskich księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego
1781 - wyjechał z Czartoryskim w krótką podróż do Wiednia
1784 - 1785 - odbył samodzielną podróż (całkowicie sfinansowaną przez Czartoryskiego)przez Włochy, Sycylię, Maltę, Francję, Anglię, Holandię, Niemcy i Austrię
1785 - osiadł w Puławach
1786 - towarzyszył Czartoryskiemu w podróży po Podolu i Ukrainie
1787 III - wyjeżdża do Anglii w towarzystwie Stanisława Kostki Potockiego
1787/1788 - spędza zimę w Paryżu
1788 I - wraca do Puław z tajnym planem przejęcia władzy w Polsce
1788 - jako poseł inflancki Sejmu Czteroletniego stał się wybitnym przedstawicielem obozu reform w Sejmie (zabierał głos 144 razy)
1791 I 15 - wystawiono jego komedię Powrót posła
1791 - był jednym z założycieli Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej
1791 - 1792 - był redaktorem patriotycznej „Gazety Narodowej i Obcej”
1792 - na zamówienie króla napisał sztukę Kazimierz Wielki
1792 - po napisaniu pamfletu Forma prawdziwego wolnego rządu przez konfederację targowicką ułożona wyjechał z kraju, przebywał w Wiedniu, Lipsku i we Florencji
1794 - powrócił do kraju na wieść o wybuchu powstania
1794 VI 16 - został osobistym sekretarzem T. Kościuszki
1794 X 10 - wzięty do niewoli w bitwie pod Maciejowicami
1796 XII 2 - uwolniony (wraz z Kościuszką) przez cara Pawła I z Twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu po złożeniu przysięgi wierności, zostali obdarzeni na drogę sobolowymi futrami
1796 XII - wraz z Kościuszką odpłynął z Petersburga przez Sztokholm i Goeteborg do Londynu
1797 VI - odpłynęli do Stanów Zjednoczonych
1797 VIII 18 - przybyli do Filadelfii
1800 VII 2 - poślubił Zuzannę Livingston, wdową po amerykańskim oficerze i zamieszkał w miasteczku Elisabethtown, przy ślubie zrzekł się majątku żony, gospodarował na farmie w New Jersey
1802 IX 7 - przybył do Warszawy
1802 - został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk
1804 III - przez Francję wyruszył z powrotem do Ameryki
1807 V 7 - wyruszył z Nowego Jorku do kraju i włączył się w nurt działalności politycznej
1807 XII 20 - otrzymał pozbawione politycznego znaczenia stanowisko Sekretarza Stanu
1810 - 1813 - był prezesem Dyrekcji Rządowej Teatru Narodowego
1811 - został członkiem Dyrekcji Edukacji Narodowej
1811 VII 11 - przybył wieczorem do Krakowa
1811 VII 13 - odwiedził Wieliczkę, Łobzów, Swoszowice i Mogiłę

1811 VII - 17 - opuścił Kraków
1813 - przebywał w Lipsku i Dreźnie
1814 - 1821 - działał w Wydziale (następnie Komisji) Oświecenia Narodowego
1822 - został prezesem wydziału nauk Towarzystwa Przyjaciół Nauk (TPN)
1822 - dzięki pożyczce otrzymanej od Konstancji Raczyńskiej kupił pod Warszawą folwark Rozkosz i nazwał go Ursynowem
1827 I - został prezesem TPN
1831 I 25 - redagował akt detronizacji cara Mikołaja
1831 IV - odwiedził Kraków, akademicy wydali na jego cześć obiad, bywał na spotkaniach literackich u biskupa Ludwika Łętowskiego
1831 VII 12 - wyjechał z misją dyplomatyczną do Anglii
1831 VIII 21 - przybył do Londynu
1831 VIII 26 - rozmawiał z ministrem spraw zagranicznych Anglii lordem Palmerstonem
1831 VIII 29 - rozmawiał z premierem rządu brytyjskiego lordem Greyem
1833 - był współzałożycielem Towarzystwa Literackiego Przyjaciół Polski
1833 XI - przeniósł się do Paryża
1836 - został prezesem wydziału historycznego Towarzystwa Literackiego
1839 - inaugurował otwarcie Biblioteki Polskiej przy Quai d'Orléany na Wyspie św. Ludwika

czytaj więcej …