Maksymilian Nowicki-Siła
(9 X 1826 Jabłonowo koło Kołomyi – 30 X 1890 Kraków
zoolog, profesor UJ
rodzina
syn Feliksa, leśniczego lasów państwowych w Jabłonowie na Pokuciu
poślubił Antoninę z domu Kasparek (siostra prawnika i rektora UJ Franciszka Kasparka)
dzieci: Franciszek Henryk (1864 – 1935), poeta, taternik i działacz socjalistyczny, Władysław oraz córki: Karolina, Janina, Wanda i Jadwiga
biogram
Ukończył we Lwowie gimnazjum, a po dwóch latach dodatkowy kurs filozoficzny, po którym rozpoczął studia filozofii i prawa w Uniwersytecie Lwowskim. Za działalność w Legii Akademickiej i w różnych lwowskich organizacjach politycznych został zmuszony do przerwania studiów i wyjazdu ze Lwowa. Został nauczycielem, uczył w okolicach Lwowa i Tarnopola, w szkołach ludowych w Stanisławowie, Brodach, Płotyczy i w gimnazjum w Samborze. Gromadził zbiory entomologiczne, wtedy też rozpoczął wieloletnią współpracę z Włodzimierzem Dzieduszyckim, w wyniku której przyczynił się znacznie do rozwoju niektórych kolekcji Muzeum Przyrodniczego im. Dzieduszyckich we Lwowie. Został profesorem zoologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie wykładał do końca życia.
W swej pracy naukowej początkowo zajmował się entomologią, aktywnie badał chrząszcze i motyle Galicji oraz faunę tatrzańską, następnie zajął się głównie ichtiologią i rybołówstwem oraz ochroną przyrody.
Był członkiem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego (późniejsza Akademia Umiejętności). Jego uczniami byli między innymi Marian Łomnicki – geolog i zoolog – oraz Władysław Kulczyński – arachnolog i taternik.
Walczył w Sejmie Galicyjskim – wspólnie z Eugeniuszem Janotą – o ochronę gatunkową kozicy, świstaka, a także nietoperza.
Był autorem około 150 prac, opisał ponad 60 nowych gatunków owadów, brał udział w ustalaniu polskiej nomenklatury zoologicznej, opracował mapę rozmieszczenia ryb w wodach Galicji, zajmował się także ochroną roślin przed szkodnikami. Jego imieniem nazwano liczne gatunki zwierząt i roślin.
W Krakowie jego imię nosi ulica w X dzielnicy Swoszowice (Wróblowice), prowadząca od ul. Szymona Syreńskiego do brzegów Wilgi.
wybrane prace:
1860 - katalog motyli wschodniej Galicji Enumeratio lepidopterorum Haliciae orientalis, wydany we Lwowie
1865 – wraz z Eugeniuszem Janotą broszura Upomnienie Zakopianów i wszystkich Podhalanów, aby nie tępili świstaków i kóz
1865 – O świstaku ...
1865 – Motyle Galicyi
1868 - Kozica
1868 – Wykaz motylów tatrzańskich według pionowego rozsiedlenia
1868 – monografia plenia kopalińskiego (Sciara militaris)
1868 – 1869 - Zoologia dla Szkół Niższych Gimnazyalnych i Realnych w trzech współoprawnych częściach: „Zwierzęta Ssące”, „Ptaki. Płazy. Ryby” oraz „Bezkręgowce”
1880 – Krainy rybne Wisły oraz Ryby i wody Galicyi pod względem rybactwa krajowego
1889 - atlas ryb galicyjskich O rybach dorzeczy Wisły, Styru, Dniestru i Prutu w Galicyi
kalendarium
1846 - ukończył we Lwowie gimnazjum
1846 – 1848 – studiował w Uniwersytecie Lwowskim filozofię i prawo
1850 – zdał egzamin na nauczyciela szkół ludowych
1852 – awansował na zastępcę nauczyciela gimnazjum w Samborze
1854 – zdał egzamin na nauczyciela rzeczywistego, uprawniający do nauczania w niższym gimnazjum
1854 – 1857 – uczył biologii w różnych gimnazjach
1857 – uzyskał roczny urlop i zapomogę na pobyt w Wiedniu, zdał egzamin uprawniający do nauczania przyrody w całym gimnazjum
1858 – przeniósł się do Lwowa, gdzie został nauczycielem w Gimnazjum Akademickim
1859 – jako pierwszy entomolog polski zwiedził Czarnohorę
1863 - uzyskał na Uniwersytecie Lwowskim doktorat z filozofii i został powołany na UJ, jako pierwszy Polak objął Katedrę Zoologii
1865 – wraz z Jędrzejem Walą starszym odbył wiele górskich wycieczek w poszukiwaniu okazów motyli, wszedł na Łomnicę i na Przełęcz koło Drąga oraz podjął nieudaną próbę zdobycia Gerlacha
1866 – został profesorem zwyczajnym
1866 - spenetrował Jaskinię Magurską i odkrył w niej kości niedźwiedzi jaskiniowych
1867 – wraz z ks. Eugeniuszem Janotą i przewodnikiem Maciejem Sieczką był uczestnikiem pierwszego odnotowanego wejścia turystycznego na Wołoszyn
1868 – doprowadził do uchwalenia ustawowej ochrony kozic i świstaków, prawdopodobnie pierwszy na świecie tego typu akt prawny (wszedł w życie w połowie 1869)
1873 – wraz z Eugeniuszem Janotą, Walerym Eljaszem oraz Feliksem Pławickim (pomysłodawcą całego przedsięwzięcia) rozpoczął pracę nad statutem powstającego „Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z siedzibą w Nowym Targu”, które już w następnym roku przemianowano na Towarzystwo Tatrzańskie, jako pierwszy pełnił obowiązki sekretarza Towarzystwa
1875 - z jego inicjatywy pod patronatem TT powstało w Kuźnicach muzeum przyrodnicze, którego zbiory przeniesiono później do budynku TT na Krupówkach (nie przetrwały jego pożaru w 1900 roku)
1875 – rozpoczął prace nad unowocześnieniem rybołówstwa słodkowodnego
1879 – w aparatach wylęgowych z pozyskanej ikry dokonał wylęgu łososia i pierwszego w wodach polskich zarybienia Wisły, a następnie zarybił rzekę Białą pod Tarnowem wylęgiem lipienia
1879 VII 13 – w Krakowie został współzałożycielem Krajowego Towarzystwa Rybackiego (istniejącego do powstania Polskiego Związku Wędkarskiego w 1950 roku), którego został pierwszym prezesem
1898 – w Podgórzu, na Plantach im. Floriana Nowackiego wzniesiono obelisk na jego cześć
1971 - w Muzeum Rolnictwa w Szreniawie ustawiono jego popiersie.
2005 - w jego rodzinnym Jabłonowie odsłonięto pomnik z napisem (po ukraińsku i po polsku) o treści: Maksymilian Siła-Nowicki 1826–1890, zoolog, ichtiolog, entomolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, urodzony w Jabłonowie. Mieszkańcy Pokucia i Rodacy z Kraju. A.D. 2005.
2005 - na jego cześć nazwano nowy rodzaj koralowca kopalnego: Maksymilianites