Jacek Michał Malczewski

(14 VII 1854 Radom – 8 X 1929 Kraków)

malarz i rysownik

rodzina

wywodził się z rodziny szlacheckiej, herbu Tarnawa, syn Juliana (1820 – 1884), generalny sekretarz Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego i Marii Józefy z Szymanowskich, córka byłego oficera wojsk napoleońskich

rodzeństwo: Bronisława Marianna (1852 – 1929); Helena, mąż Wacław Karczewski, literat, dziennikarz, bibliotekarz

poślubił 29 X 1887 w kościele Mariackim: Maria Gralewska (1866 – 1945), córka krakowskiego aptekarza Fortunata

dzieci: Julia (1888 – 1938), mąż Feliks Meyzner; Rafał (1892 – 1965), malarz, taternik, literat, żona Bronisława Dziadosz (1888 - 1953)

biogram

           Jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu w malarstwie polskim przełomu XIX i XX wieku. Jeszcze przed ukończeniem szkoły średniej studiował w krakowskiej SSP między innymi u W. Łuszczkiewicza i J. Matejki. Studia kontynuował w Paryżu, gdzie kształcił się w École des Beaux-Arts (u Henri Ernesta Lehmana) oraz Académie Suisse. Po powrocie do Krakowa przez 2 lata kontynuował naukę w SSP, którą ostatecznie opuścił w wyniku konfliktu z J. Matejką. Dużo podróżował, brał udział (jako rysownik) w zorganizowanej przez K. Lanckorońskiego wyprawie do Azji Mniejszej, odbył kilka podróży do Włoch, był w Grecji, Monachium. Został profesorem, a także rektorem krakowskiej ASP. Współzałożyciel Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka", członek wiedeńskiej Secesji, członek Stowarzyszenia Artystów Polskich, należał do dyrekcji TPSP, którego siedzibę (Pałac Sztuki) ozdobił fryzem reliefowym przedstawiającym ujętą symbolicznie drogę twórcy przez kolejne etapy życia.

Należał do najwybitniejszych malarzy Młodej Polski, malował sceny rodzajowe, biblijne, alegorie, przeżycia zesłańców na Sybirze, obrazy o charakterze baśniowo-ludowym, pejzaże oraz portrety.

            Jego prace cechuje połączenie realizmu formy z fantastyka treści, swoiste kształtowanie przestrzeni obrazu, żywa kolorystyka, nastrój tajemnicy, smutku, filozoficznej zadumy nad tajemnicą bytu i przemijania, a także fascynacja żywiołowym biologizmem życia; świat realny przenika się ze światem alegorycznych postaci, symboli i istot fantastycznych, często wywodzących się z mitologii (harpie, chimery, meduzy, centaury, anioły ukazane w scenerii polskiego pejzażu).

            Nagrodzony w Krakowie, w Berlinie i Monachium złotymi medalami, laureat Nagrody im. Probusa Barczewskiego Akademii Umiejętności.Jego prace znajdują się w większości muzeów w Polsce oraz wielu kolekcjach prywatnych.

           Pierwszą pracownię miał artysta przy ul. Lubicz, a jedną z następnych w willi „Marya” przy ul. Księcia Józefa 29, gdzie powstały między innymi Autoportret z hiacyntem i Zatruta studnia oraz przy ul. Anczyca.

           W szopce kabaretu „Zielony Balonik” przedstawiony jako Jacek Symbolewski w pancerzu zamiast kamizelki i z głową ozdobioną koźlimi różkami, które to akcesoria często występowały w jego obrazach.

            Pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce, jego imieniem nazwano jedną z ulic w VII dzielnicy Zwierzyniec i biegnie od ul. Księcia Józefa wzdłuż willi i ogrodków działkowych w kierunku Kopca Kościuszki.

wybrane dzieła:

1882 - Niedziela w kopalni

1883 - Na etapie

1883 - Śmierć Ellenai (inspirowana poematem Słowackiego Anhelli)

1892 - Wigilia zesłańców

1887 Portret narzeczonej

1887 – 1888 - cykl Rusałki w supraportach pałacu Pusłowskich

1890 - autotematyczna kompozycja Malarczyk (Introdukcja)

1890 - 1894 - Melancholia

1895 – 1897 - Błędne koło

1898 – 1902 - Thanatos

1901 Autoportret na tle Wisły

1902Autoportret z hiacyntem

1903 – portret A. Wielopolskiego Hamlet polski

1903 – portret F. Jasieńskiego

1903 – portret J. Kasprowicza

1905 Zatruta studnia

1922 Portret syna Rafała z żoną

kalendarium

1873 – 1876 - studiował w krakowskiej SSP

1876 - wyjechał do Paryża

1877 – powrócił do Krakowa

1877 – 1879 - kontynuował naukę w SSP

1880, 1890, 1906 – odbył podróże do Włoch

1882 – 1895 – we wczesnej fazie twórczości pozostawał pod wpływem poezji J. Słowackiego, dzieł A. Grottgera oraz poglądów L. Siemieńskiego

1884 – 1885 – jako rysownik brał udział w wyprawie do Azji Mniejszej

1897 - członek założyciel Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka"

1897 – rozpoczął naukę rysunku w Szkole Sztuk Plastycznych dla Kobiet T. Certowiczówny

1897 - 1918 - członek wiedeńskiej Secesji

1899 - 1912 - kierował (wraz z W. Wodzinowskim) wydziałem artystycznym i uczył malarstwa na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego

1905 – 1908 - należał do dyrekcji TPSP

1910 - 1925 – profesor krakowskiej ASP

1912 - 1914 - rektor krakowskiej ASP

1926 – otrzymał ulicę w dzielnicy Zwierzyniec

źródła:

Heydel A., Jacek Malczewski – człowiek i artysta, Kraków 1933

Janoszanka M., Wielki Tercjarz – moje wspomnienia o Jacku Malczewskim, Poznań 1936