Konstanty Majeranowski

(1787 Goszczyn koło Grójca – 16 II 1851 Kraków)

dramaturg, powieściopisarz, tłumacz, dziennikarz, redaktor i wydawca

biogram

           Urodził się w krakowskiej rodzinie o tradycjach mieszczańskich, służył w wojsku, następnie osiadł na stałe w rodzinnym Krakowie. Przyczynił się do rozwoju czasopiśmiennictwa, wydawca i redaktor wielu pism, autor publikacji ośmieszających wady narodowe. Publikował utwory sceniczne, opowiadania i powieści, utwory poetyckie, wierszowane satyry oraz przekłady. Nazwisko jego wiąże się ściśle z teatrem krakowskim, któremu dostarczył wielu sztuk dobrze przyjętych przez publiczność. Ogłosił także zarys dziejów sceny krakowskiej oraz rozprawy poświęcone historii polskiego czasopiśmiennictwa. Jego utwory zawierały motywy zasięgnięte z legend, podań i obyczajów ludowych. Upowszechnienie wielu ustnych legend krakowskich przyczyniło się do odnowienia krakowskiej obrzędowości (Lajkonik, Rękawka). W Krakowie był niepopularny ze względu na gorliwą służbę na stanowisku cenzora, podejrzewano go również o współpracę z policją Królestwa Polskiego i szpiegostwo na rzecz Rosji. W czasie powstania listopadowego i w 1846 roku musiał uciekać z Krakowa. Po 1848 roku odsunięty od życia publicznego.

           "Przy zdolnościach pióra nie obfitował w to, co nazywamy charakterem".

            Cenzorem przez długie lata był Konstanty Majeranowski, redaktor „Pszczółki Krakowskiej” oraz autor sceniczny, nader płodny. O ile jednak sam w swych utworach opracowywał przeważnie tematy patryotyczne — acz w sposób wielce wstrzemięźliwy — o tyle był surowym dla innych kolegów po piórze. O nim to wyraził się Meciszewski w swej odzie:

Kostuś Cenzor, bardzo przyjemny mężczyzna,
Co z mowy naszej zmazał to słowo: Ojczyzna,
Który twierdzi, że pisać po polsku to zbrodnia...

I same postanowienia cenzuralne, obowiązujące w republice, grzeszyły trudną do pojęcia niekonsekwencyą i sprzecznościami. I tak: księgarz, otrzymawszy transport książek i druków otwierać mógł takowe jeno w obecności cenzora, a dopiero za jego aprobatą książka mogła się ukazać w handlu. Tożsamo wszystkie miejscowe druki i dzieła sztuki, wystawiane na scenie, podlegały kontroli cenzora, który w każdej chwili na zasadzie otrzymanej denuncyacyi mógł zarządzić rewizyę księgarni. Wyjątek pod tym względem stanowiły jedynie książki i gazety, sprowadzane za pośrednictwem kantoru poczty pruskiej, istniejącego w Krakowie. Pakietów tą drogą sprowadzanych nie miał prawa cenzor otwierać. Kto więc chciał, mógł za pośrednictwem Prusaków otrzymać każde dzieło, nawet zabronione w Prusiech, gdyż przesyłki księgarskie, wysyłane z Anglii, Francyi, Hanoweru, oraz z innych prowincyj niemieckich wędrowały transito i nieotwierane na miejsce przeznaczenia.

Gorliwość cenzury w traktowaniu dzieł scenicznych zakrawała niekiedy na śmieszność. Gdy pewnego razu goszcząca w Krakowie trupa niemiecka Burghausera, zapowiedziała przedstawienie szyllerowskiego „Wilhelma Tella”, cenzor zgodził się zrazu na reprezentacyę tego utworu. Przed przedstawieniem wszakże rozmyślił się inaczej i wykreślił z egzemplarza wszystkie ustępy, w których znajdowały się słowa: Vaterland i Freiheit! W trzy dni później ten sam cenzor z błogim na twarzy uśmiechem przysłuchiwał się marsyliance, użytej jako przygrywka do popularnego wówczas wodewilu pod tytułem „Tambor Rataplan”...

      „Stanisław Schnur-Pepłowski, Obrazy z przeszłości Galicyi i Krakowa, 1772-1858.”

wybrane prace:

1820 - wystawiona i wydana Pierwsza miłość Kościuszki
1820 - wystawienie (wydanie w 1822 roku) Kazimierz Wielki, król chłopków i Brózda, wójt łobzowski
1821 - wystawienie Kościuszko nad Sekwaną
1822 - wystawienie (wydanie 1823 rok) Wesele na Pocieszce
przed 1824 - wystawienie Król Jan Sobieski, czyli oblężenie Trembowli
1829 - powieść Przypadki pana Stanisława Czerwonki
1843 - wystawienie Rej z Nagłowic
1846 - wystawienie Urszula Meierin

kalendarium

1810 - 1848 – pracował jako urzędnik, między innymi w okresie Księstwa Warszawskiego w Dyrekcji Skarbu Departamentu Krakowskiego

1810 VI 15 – debiutował komedią Dla króla i ojczyzny wszyscy w mundurach

1819 X 13 - 1822 - wydaje "Pszczółkę Krakowską" - tygodnik literacki

1820 – 1822 – pod pseudonimem Świstek Filozoficzny publikował w „Pszczółce Krakowskiej” felietony Podróż do Szarogrodu (wzorowane na Podróży do Ciemnogrodu S.K. Potockiego), w których ośmieszał wady narodowe

1820 - został członkiem komitetu budowy mogiły T. Kościuszki
1821 VI 24 - wystawienie opery narodowej Kościuszko nad Sekwaną z muzyką Franciszka Salezego Dutkiewicza
1821 - wydawca "Telegrafu"
1821 - 1822 - wydaje gazetę (5 razy w tygodniu) "Krakus - towarzysz liberalny Pszczółki Krakowskiej, poświęcony narodowości i polityce tudzież dziennym zdarzeniom w kraju i w stolicy Rzeczypospolitej Krakowskiej"
1823 - wydawca "Muzy Nadwiślańskiej", „Kroniki Codziennej Krajowej i Zagranicznej" i „Pszczółki Polskiej"
1826 - 1827 - wydaje "Rozrywki Przyjemne i Pożyteczne" (od t. 5 pod nazwą "Flora Polska")
1828 - 1830 - urzędowy tłumacz z języka francuskiego
1828 - 1830 - redaktor dziennika "Goniec Krakowski"
1830 - 1848 - redaktor (z przerwami) "Gazety Krakowskiej"
1836 - 1847 - cenzor w Komitecie Cenzury