ul. Bożego Ciała 26
Kanonicy regularni laterańscy to najstarszy zakon klerycki, oparty na regule św. Augustyna a za oficjalną datę jego powstania przyjęto 1059 rok. Do Krakowa sprowadzili ich Władysław Jagiełło i biskup Piotr Wysz z opactwa w Kłodzku na Śląsku w 1405 roku.
Budowę klasztoru przy kościele Bożego Ciała w 1. połowie XV wieku rozpoczął pierwszy prepozyt zgromadzenia – Konrad Niemiec, zbudowano wówczas obecne skrzydło południowe przy wschodnim wirydarzu. Budowę kontynuowali następcy – jeszcze w XV wieku powstało zachodnie skrzydło wschodniego wirydarza a na przełomie wieków XV i XVI skrzydło południowe przy zachodnim wirydarzu. W 1. połowie XVII wieku przystąpiono do gruntownej przebudowy i rozbudowy założenia klasztornego – z inicjatywy prepozyta Marcina Kłoczyńskiego wzniesiono budynki usytuowane po stronie północnej i wschodniej wirydarzy, wszystkie zabudowania otrzymały wówczas barokowo-manierystyczny charakter. Przebudowy i zmiany wprowadzano w ciągu XVIII i XIX stulecia, ale zachowany został ich pierwotny styl.
Klasztor usytuowany jest na północny wschód i południe od kościoła Bożego Ciała. Tworzy go kilka skrzydeł, zamykających dwa wewnętrzne, nieregularne dziedzińce. W części południowej znajduje się wirydarz wschodni, z dwóch stron ujęty zabudowaniami klasztoru połączonymi z kościołem, a z trzeciej strony trzypiętrowym budynkiem nowicjatu. Północna część wirydarza jest ograniczona budynkiem dawnej szkoły przyklasztornej. Drugi z wirydarzy - zachodni, od jednej strony jest ujęty przez budynek dawnej szkoły a od pozostałych stron zamykają go skrzydła południowe oraz skrzydło zachodnie, w którego przedłużeniu znajduje się dom podklasztorny.
W skrzydle południowym przy wirydarzu wschodnim pierwotnie – w 1. połowie XV wieku, usytuowana była plebania. Skrzydło to zostało rozbudowane na początku XVI wieku i w 1. połowie XVII wieku, obecnie jest piętrowe, a wzdłuż prostokątnego korpusu biegnie od południa, przy części zachodniej prostokątny aneks. Od strony północnej natomiast, przy styku ze skrzydłem zachodnim znajduje się wąski trakt, w którym ulokowana jest główna sień, a dalej w stronę wschodnią – pomieszczenia gospodarcze i prostokątna kuchnia. Skrzydło jest częściowo podpiwniczone, a piwnice w dolnych partiach są gotyckie, datowane na 1. połowę XV wieku.
Piętrowe skrzydło zachodnie zbudowano w 2. połowie XV wieku, tam znajdują się dziś cele zakonne, a od około połowy XVII wieku jest ono połączone wspartym na dwóch półkolistych arkadach piętrowym przejściem z przyklasztorną szkołą –przejście to ma formę korytarza sklepionego kolebkowo-krzyżowo i obecnie znajduje się tam czytelnia klasztornej biblioteki.
Południowe skrzydło przy zachodnim wirydarzu wzniesiono na przełomie XV i XVI wieku, tam na piętrze między innymi znajdują się cele zakonne. Na jego przedłużeniu, usytuowany równolegle do ul. Wawrzyńca, znajduje się parterowy, prostokątny budynek poklasztorny, postawiony w XVII wieku – obecnie tam znajduje się miejska pralnia. W połowie XVII wieku wzniesiono prostokątne, piętrowe skrzydło zachodnie, a jego pomieszczenia obecnie są użytkowane na cele mieszkalne.
Od strony północnej obydwa wirydarze są ograniczone stojącym przy ul. Bożego Ciała dwupiętrowym budynkiem dawnej szkoły przyklasztornej parafialnej, który został zbudowany w XVI - XVII wieku a obecnie jego pomieszczenia pełnią funkcje cel mieszkalnych.
Wnętrza krakowskiego klasztoru kanoników regularnych przy kościele Bożego Ciała w swoim wyposażeniu mają wiele cennych zabytków sztuki – mebli, obrazów, a także bogate zbiory rzemiosła artystycznego i biblioteczne. Istnienie biblioteki przy klasztorze było jednym z nakazów reguły kanonickiej. Pierwsze tworzące ją księgi to księgi liturgiczne z XV wieku oraz przywiezione przez pierwszych zakonników z Kłodzka rękopisy. W XV wieku przy bibliotece działało skryptorium, gdzie przepisywano i zdobiono rękopisy. Obecnie biblioteka ma w swoich zbiorach liczne rękopisy, księgi liturgiczne, inkunabuły. Powstało również przy klasztorze archiwum, przechowujące liczne dokumenty związane z historia tego miejsca, korespondencje, księgi parafialne i inne dokumentacje.
Kościół i klasztor są otoczone kamienno-ceglanym, obecnie częściowo otynkowanym murem, wzniesionym najprawdopodobniej po pożarze Kazimierza w 1. połowie XVII wieku. W jego południowo zachodnim narożniku i w część zachodniej znajdują się dwie kamienne bramki o charakterze manierystycznym, półkoliście zamknięte, z godłem zakonu kanoników regularnych w przyczółku. W przyklasztornym ogrodzie, we wschodniej jego części znajduje się postawiona w XVII wieku ośmioboczna, murowana z cegły altana.
Opracowała Katarzyna Zychowicz