Kościół św. Piotra i Pawła

ul. Grodzka 52a

           Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła jest jednym z najważniejszym zabytków architektury nowożytnej w Polsce, a w Krakowie jest pierwszą świątynią wzniesioną w stylu barokowym. Kościół oraz zabudowania dawnego kolegium położone są przy ul. Grodzkiej, od strony północnej sąsiadują z zabudową mieszkalną ul. Senackiej i ogrodem bernardynek, od strony wschodniej z Plantami, od południowej natomiast z klasztorem klarysek i kościołem św. Andrzeja. Fasada kościoła św. Piotra i Pawła zwrócona jest w stronę ul. Grodzkiej, poprzedza ją trapezowy dziedziniec oraz zaprojektowane przez Kacpra Bażankę w latach 1715-1722 ogrodzenie z ustawionymi w różnych odległościach czworobocznymi kamiennymi postumentami, na których stoją kamienne posągi Apostołów. Pierwotnie były tam ustawione figury wykonane w 1. połowie XVIII wieku przez Dawida Heela. Obecnie zobaczymy tam wykonane przez Kazimierza Jęczmyka kopie tych figur, usuniętych ze względów konserwatorskich.

           Kościół św. Piotra i Pawła zbudowano dla jezuitów z fundacji króla Zygmunta III Wazy. Zakon jezuitów został sprowadzony do Krakowa w 1579, początkowo otrzymali kościół św. Szczepana (kościół ten dziś nie istnieje, stał przy Placu Szczepańskim, rozebrany został na początku XIX wieku), a następnie kościół św. Barbary. Gdy świątynia ta okazała się zbyt mała dla potrzeb zakonu, postanowiono zbudować nowy, większy kościół. Pierwsze projekty przewidywały lokalizację jezuickiej świątyni w narożniku Rynku Głównego i ul. Wiślnej, ale ostatecznie wybrano miejsce przy ul. Grodzkiej. W 1596 ks. Piotr Skarga wykupił część zabudowań – kamienicę Marcina Stadnickiego, dworek Joachima Ocieskiego oraz plac przy klasztorze klarysek i kościele św. Andrzeja. Budowę rozpoczęto w 1597 roku.

           Projekt stworzył prawdopodobnie jezuicki architekt Józef Brizio, niektórzy badacze wskazują również jako autora krakowskiego kościoła rzymskiego architekta pracującego dla jezuitów Jana de Rossis. Budowę prowadzili wybitni architekci i budowniczy doby nowożytnej – w latach 1597-1599 pod kierunkiem Józefa Brizio położono fundamenty i rozpoczęto wznoszenie murów, natomiast w latach 1599-1605 wzniesiono całą bryłę pod kierunkiem architekta zakonnego Jana Maria Bernardoni. Trzecia faza budowy kościoła przypada na latach 1609-1619 – pod kierunkiem królewskiego architekta Jana Trevano wzniesiono wówczas kopułę. Kopuła ta została wkrótce rozebrana, a jeszcze w 1619 zbudowano nowe cztery kamienne filary w krzyżu kościoła (zastępując nimi pierwsze – ceglane) i wzniesiono nową kopułę. W 1. połowie XVII wieku trwały prace wewnątrz oraz przy fasadzie kościoła. W 1635 miała miejsce uroczysta konsekracja kościoła. Możemy oglądać go dziś w jego pierwotnej barokowej postaci. Na początku XVIII wieku budowla została poważnie uszkodzona przez pożar, a w kolejnych stuleciach przeprowadzano w nim wielokrotnie prace konserwatorskie. Kiedy w 1773 nastąpiła kasata zakonu jezuitów, świątynia przeszła na własność Komisji Edukacji Narodowej, a w 1786 patronatem objęli ją cystersi z Mogiły. W kolejnych latach kościół pełnił funkcję kościoła garnizonowego, a na początku XIX wieku służył też jako prawosławna cerkiew. Około 1830 w związku z rozbiórką starej kolegiaty Wszystkich Świętych do kościoła św. Piotra i Pawła przeniesiono parafię. W 1. połowie XX wieku kościół pełnił funkcję kościoła garnizonowego.

           Kościół św. Piotra i Pawła jest doskonałym przykładem architektury nawiązującej do rzymskiego kościoła Il Gesu. Ten główny kościół zakonu jezuitów, wzniesiony w 2. połowie XVI wieku, stał się wzorem dla wielu późniejszych kościołów barokowych.

           Krakowska świątynia jezuitów jest murowaną z cegły bazyliką, nad budowlą góruje potężna kopuła na ośmiobocznym bębnie (od wewnątrz bęben okrągły), zwieńczona zgrabną latarnią. Elewacje budowli nie są otynkowane i mają ciemnoczerwony kolor cegły, jedynie elewacja frontalna otrzymała jasną, kamienną okładzinę. Możemy podziwiać ją od strony ul. Grodzkiej. Wspaniała, dwukondygnacyjna fasada została zaprojektowana przez Jana Trevano, rozczłonkowana jest parzystymi pilastrami i zdobiona rzeźbiarską dekoracją. Dekoracja rzeźbiarska fasady ma cechy właściwe barokowej architekturze rzymskiej: bogactwo i przepych są tu podporządkowane surowym rygorom kompozycji, architekci dbają, by ich dzieło było wyważone i nie budziło w odbiorcach wrażenia nadmiaru i przeładowania ornamentem.

           Dolna kondygnacja fasady jest wyższa, dzieli się na pięć pól, na pilastrach wsparte jest belkowanie z attyką. Znajdują się tam trzy wejścia do kościoła, ujęte w prostokątne portale. Portale boczne zwieńczone są trójkątnymi przyczółkami. Pole środkowe flankują kompozytowe półkolumny i zwieńczone rozbudowanym trójkątnym przyczółkiem. Umieszczone tam wejście środkowe jest dużo większe niż boczne, ujęte w profilowany portal zwieńczony segmentowym przyczółkiem, nad którym w kwadratowej ramie umieszczone godło zakonne jezuitów oraz kartusz z herbem królewskim Zygmunta III Wazy. W pozostałych polach fasady nad portalami bocznymi i w polach skrajnych umieszczono ozdobne płyciny z napisami dotyczącymi działalności misyjnej jezuitów oraz muszlowe nisze z posągami, ujęte w dekoracyjne obramienia. W niszach zobaczymy rzeźbione postaci jezuickich świętych: Stanisława Kostki, Ignacego Loyoli, Franciszka Ksawerego oraz Alojzego Gonzagi, które w 1. połowie XVIII wieku wykonał Dawid Heel. Kondygnację górną po bokach ujmują charakterystyczne dla barokowej architektury spływy z obeliskami. Na jej osi widzimy duże, zamknięte półkoliście okno, ujęte korynckimi półkolumnami i niską balustradą. W polach bocznych natomiast znajdują się dwie nisze w dekoracyjnych obramieniach, zwieńczone trójkątnymi przyczółkami, a w niszach datowane na 2. połowę XVII wieku posągi patronów fundatorów świątyni: św. Zygmunta oraz św. Władysława. Trójkątny przyczółek wieńczący fasadę ozdobiony jest wysokimi obeliskami oraz rzeźbionym kartuszem z herbem Zygmunta III Wazy – Snopkiem.

           Wnętrze kościoła to trzynawowy korpus dzielony na trzy przęsła, jednoprzęsłowe prezbiterium zamknięte absydą oraz krótki transept. Nawa i prezbiterium są jasne, przestronne, dobrze oświetlone przez umieszczone wysoko duże okna. Ściany nawy są otynkowane na jasny kolor. Dekoracja jest wprowadzana do wnętrza z tym samym umieram i rygorem, który mogliśmy zauważyć w fasadzie.

           Prezbiterium przekryte jest sklepieniem kolebkowym z lunetami, ozdobionym płaskorzeźbionym hierogramem Chrystusa. Bogatszą dekorację zobaczymy na hemisferycznym sklepieniu absydy. Zaprojektował ją prawdopodobnie Jan Trevano, a wykonał w 1. połowie XVII wieku sztukator Jan Falcowi. Zobaczymy tam trzy duże, dekoracyjnie obramowane płyciny o trapezowym kształcie, boczne –zwieńczone trójkątnymi przyczółkami i środkową, zwieńczoną przyczółkiem segmentowym. W płycinach widnieją płaskorzeźbione sceny: Spotkania św. Piotra i Pawła, Ukrzyżowanie św. Piotra oraz Ścięcie św. Pawła. Między płycinami zakomponowano dwie mniejsze nisze, wsparte na ozdobnych cokołach, pod którymi umieszczono dwa tonda z popiersiami św. Ignacego Loyoli oraz św. Franciszka Ksawerego. W niszach ustawione są posągi św. Wojciecha i Stanisława Biskupa.

           Na ścianach bocznych prezbiterium zwróćmy uwagę na płytkie, zamknięte półkoliście empory, osłonięte późnobarokowymi, drewnianymi balustradami, pokrytymi złoconymi motywami suchego akantu. W górnych strefach ścian bocznych, nad emporami, umieszczono dwa duże okna, zamknięte łukiem segmentowym. Poniżej empory na ścianie południowej zawieszono duże płótno ze sceną Adoracji Trójcy Świętej przez Świętych, sygnowane przez Łukasza Orłowskiego w 1763 roku. Obraz ten pierwotnie znajdował się w ołtarzu głównym kościoła parafialnego Wszystkich Świętych, został przeniesiony w 1. połowie XIX wieku, gdy stara niszczejąca świątynia została rozebrana.

           Po drugiej stronie prezbiterium stoi barokowy, architektoniczny pomnik nagrobny biskupa Andrzeja Trzebickiego. Pomnik został ufundowany w 2. połowie XVIII wieku przez Kacpra Cieńskiego. Wykonany jest z czarnego marmuru, po bokach ujęty w pilastry na których wsparte jest belkowanie i rozbudowane zwieńczenie, zdobione herbem Łabędź i insygniami władzy duchownej i świeckiej biskupa. Część środkowa nagrobka ma formę niszy, w której ustawione jest rzeźbione popiersie zmarłego.

           Centralnym punktem wystroju i programu ikonograficznego prezbiterium jest piękny późnobarokowy ołtarz główny zaprojektowany przez Kacpra Bażankę, który zastąpił wcześniejszy, siedemnastowieczny ołtarz. Nowy ołtarz został ufundowany w 1. połowie XVIII wieku przez wojewodę sandomierskiego Jakuba Morsztyna. Ołtarz został wykonany z czarnego marmuru i dekorowany złoconymi elementami snycerskimi. Ustawiony na wysokim cokole, jego pole centralne flankują wysokie kolumny ze złoconymi, korynckimi kapitelami. W polu centralnym umieszczony jest duży obraz ze sceną „Wręczenie kluczy św. Piotrowi”, namalowany w 1820 przez Józefa Brodowskiego – obraz ten jest kopią wcześniejszego, namalowanego przez Szymona Czechowicza. W polach bocznych natomiast widzimy złocone, drewniane figury Ojców Kościoła, podtrzymujących złocone trony o rozbudowanych zapleckach z malowidłami. Autorstwo figur przypisuje się dziś Antoniemu Frąckiewiczowi. Zaplecki są ujęte w złocone, bogato zdobione ornamentem i figurkami aniołków złocone obramienia, a na malowidłach przedstawiono sceny związane z Kościołem Zachodnim i Wschodnim. Po lewej stronie są to dwaj Ojcowie Kościoła Zachodniego: św. Augustyn i Hieronim, a na malowidle powyżej przedstawiono Papieża w otoczeniu wiernych, natomiast po prawej stronie przedstawiono Ojców Kościoła Wschodniego: św. Cyryla Aleksandryjskiego i Cyryla Jerozolimskiego, a na obrazie scenę wręczenia insygniów władzy biskupowi Kościoła Wschodniego. Górną kondygnację ołtarza wieńczy rzeźbiarska scena – Apoteoza św. Pawła. Przed ołtarzem ustawione jest drewniana, polichromowana późnobarokowa balustrada, ufundowana przez rodzinę Morsztynów w połowie XVIII wieku.

           Zwiedzając prezbiterium zwróćmy również uwagę na piękne marmurowe barokowe portale, prowadzące do zakrystii oraz do Kaplicy Najświętszego Sakramentu. Wykonane są z marmuru paczółtowickiego, zwieńczone trójkątnymi przyczółkami z tarczami herbowymi, na których widnieje godło jezuitów. Tuż przed prezbiterium umieszczono wejście do zbudowanych pod kościołem krypt – w jednej z nich pochowano szczątki polskiego jezuity i królewskiego kaznodziei - ks. Piotra Skargi.

           Prezbiterium po bokach flankowane jest mniejszymi, prostokątnymi pomieszczeniami usytuowanymi w narożnikach między transeptem a prezbiterium – od strony północnej jest to przedsionek oraz zakrystia, a od strony południowej - kaplica Najświętszego Sakramentu. Absyda zamykająca prezbiterium jest zabudowana od wschodu murem, którym połączono ściany zakrystii i kaplicy Najświętszego Sakramentu.

           Zakrystia sklepiona jest kolebkowo z lunetami. Pierwsze, pochodzące z XVII wieku wyposażenie niestety zostało zniszczone przez pożar, obecnie zobaczyć tam można meble późnobarokowe, datowane na około połowę XVIII wieku. Ściany zakrystii zdobią zabytkowe obrazy – wśród nich między innymi cykl obrazów ze scenami z życia Matki Boskiej powstały w 1. połowie XVII wieku oraz cykl obrazów ze scenami z życia św. Stanisława Kostki, datowany na 1. ćwierć XVII wieku.

           Kaplica przy prezbiterium została zbudowana w latach 1639-1684. Kaplica pierwotnie nosiła wezwanie św. Relikwii, zostało ono zmienione na wezwanie Trójcy Świętej, które ostatecznie zmieniono na obecne w 1935. W 1. połowie XVIII wieku kaplica była przebudowywana i wówczas powstały tam późnobarokowe malowidła ścienne z przedstawieniami z życia św. Stanisława Kostki. Malowidła te zostały zamalowane w trakcie odnowy w XIX wieku. W kaplicy ustawiony jest ołtarz z malowanym na blasze manierystycznym przedstawieniem Ostatniej Wieczerzy, datowanym na przełom XVI i XVIII wieku.

           Korpus kościoła św. Piotra i Pawła podzielony jest na trzy nawy, oddzielone od siebie wysokimi półkolistymi arkadami filarowymi o kamiennych, profilowanych archiwoltach. Nawa główna – wyższa i szersza od naw bocznych, jest przekryta sklepieniem kolebkowym na gurtach, ozdobionym płaskorzeźbionym hierogramem Marii w środkowym przęśle. Ściany – podobnie jak w prezbiterium i w transepcie, artykułowane są korynckimi pilastrami na wysokich postumentach. W górnej strefie ścian nawy głównej umieszczone są duże okna zamknięte łukiem segmentowym. Przy filarach nawy głównej oraz transeptu ustawione są dwa posągi z białego marmuru - wykonany w 1869 przez wybitnego rzeźbiarza Oskara Sosnowskiego posąg ks. Piotra Skargi oraz pomnik papieża Piusa IX, z posągiem wykonanym przez Walerego Gadomskiego i Michała Korpala pod koniec XIX wieku.

           Po lewej stronie nawy głównej, przy jednym z filarów w krzyżu kościoła umieszczona jest okazała późnorenesansowa ambona, datowana na 1. ćwierć XVII wieku. Parapet ambony podzielony jest na płytkie wnęki, w których ustawiono małe figurki Czterech Ewangelistów. W wysokim, rozbudowanym baldachimie natomiast zobaczymy analogiczne nisze, w których ustawiono figurki Czterech Ojców Kościoła, powyżej w latarni umieszczono figurkę Chrystusa a w zwieńczeniu: Boga Ojca. Od strony zachodniej, nad wejściem głównym w nawie zbudowano w 1. połowie XVIII wieku wspaniały chór muzyczny, zaprojektowany przez Kacpra Bażankę i ufundowany przez kasztelana sądeckiego Andrzeja Morsztyna. Chór wsparty jest na czterech kolumnach, zdobionych figurkami aniołków i owalnymi obrazami z przedstawieniami świętych: Michała Archanioła, Zofii, Andrzeja i Heleny. Parapet zdobią kartusze z inskrypcjami, wspominającymi prace misyjne jezuitów umieszczone w strefie belkowania oraz bezpośrednio na parapecie: cztery figurki aniołków z instrumentami muzycznych oraz tarcza z herbem Leliwa. Ustawiony na chórze późnobarokowy instrument, datowany jest na XVIII wiek i prawdopodobnie został tu sprowadzony z rozebranego kościoła Wszystkich Świętych. Zdobi go posąg św. Michała Archanioła wykonany w 1. połowie XVIII wieku przez Antoniego Frąckiewicza. Z kolegiaty Wszystkich Świętych pochodzi także ustawiona w kościele św. Piotra i Pawła gotycko-renesansowa chrzcielnica, wykonana z brązu, z drewnianą pokrywą zwieńczoną blaszaną koroną. Zwróćmy uwagę również na drewniane, rokokowe ławki z około połowy XVIII wieku oraz intarsjowane konfesjonały datowane na około połowę XVIII wieku, zdobione ornamentem w stylu regencji i zwieńczone rokokowymi kartuszami i medalionami, w których namalowane są wizerunki świętych. W kościele znajdują się liczne nagrobki, epitafia i tablice pamiątkowe – wśród nich między innymi barokowe epitafium kustosza kolegiaty Wszystkich Świętych Jana Rosnera, przeniesione po rozebraniu kolegiaty; marmurowe epitafium nadwornego rzeźbiarza króla Stanisława Augusta Poniatowskiego - Leonarda Galli (zm. 1812); wykonany w XIX wieku z białego marmuru nagrobek rodziny Rohozińskich i Michałowskich; drewniana, owalna tablica z malowidłem na płótnie, wykonana, by upamiętnić datę śmierci Jana Kilińskiego (zm. 1817).

           W skrzyżowaniu nawy głównej oraz transeptu wznosi się wspaniała kopuła, wsparta na czterech masywnych filarach, zwieńczona latarnią. Bęben oddzielony jest dekoracyjnym, kroksztynowym gzymsem, parzyste pilastry dzielą go na osiem pól. W polach tych zakomponowano na przemian okna, ujęte w zdobione rokokowym ornamentem i zwieńczone trójkątnymi przyczółkami oraz muszlowe nisze, w których ustawione są wykonane przez D. Heela w 1. połowie XVIII wieku posągi Czterech Ewangelistów. Czasza kopuły podzielona została na analogiczne jak w bębnie pola, w których zakomponowano w dwóch strefach owalne pola, obramowane dekoracyjnymi ramami. Dopełnieniem tej dekoracji są owalne kartusze w dekoracyjnych obramieniach umieszczone w pendentywach kopuły.

           Transept kościoła sklepiony jest również kolebkowo, a sklepienie zdobią drewniane promieniste rozety. W zakończeniach ramion transeptu umieszczono dwie kaplice – od strony północnej kaplice św. Anny, a od strony południowej – kaplicę św. Stanisława Kostki. Kaplica św. Anny pierwotnie nosiła wezwanie Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, zmieniono je pod koniec XIX wieku. W kaplicy ustawiony jest wczesnobarokowy ołtarz z 1. połowy XVII wieku, który ufundowała Anna Ligęzina, podskarbina koronna. Jest to kolumnowy ołtarz o dwóch kondygnacjach, w kondygnacji dolnej ustawione są posągi Archanioła Rafała oraz Tobiasza, w kondygnacji górnej natomiast św. Jana Ewangelisty oraz nieznanego świętego. W polu centralnym ołtarza zobaczymy duże płótno przedstawiające Matkę Boską z Dzieciątkiem na tle różanego krzewu, w towarzystwie Joachima i Anny, datowane na 1. połowę XVII wieku. W kondygnacji górnej – mniejszy, ośmioboczny obraz ze sceną Zwiastowania.

           Druga z kaplic - kaplica św. Stanisława Kostki powstała w 1. połowie XVI wieku, z okazji sprowadzenia relikwii św. Stanisława Kostki. W kaplicy ustawiony jest ołtarz, który wykonano w 2. połowie XIX wieku na wzór wcześniejszego. Jest to ołtarz dwukondygnacyjny, pole centralne flankują kolumny i ustawione przy nich posągi świętych, datowane na XVII wiek. W polu centralnym umieszczony jest obraz z przedstawieniem Wizji św. Stanisława Kostki, a w kondygnacji górnej – mniejszy, ośmioboczny obraz z przedstawieniem tego samego świętego w otoczeniu zakonników. Zwiedzając kaplicę należy również zwrócić uwagę na ustawiony na mensie ołtarzowej gotycki, malowany na desce obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Piekarskiej, datowany na 1. połowę XV wieku. W kaplicy tej zwróćmy również uwagę na piękny, rozbudowany barokowy portal, prowadzący do kaplicy przy prezbiterium. Portal jest połączony z wykonanym w latach 1720-1727 nagrobkiem rodziny Branickich – marszałka koronnego Jana Klemensa oraz jego syna, wojewody podlaskiego Stefana Mikołaja. Nagrobek wykonany jest z czarnego marmuru dębnickiego, zdobią go drewniane figury – alegorie Wiary i Męstwa. W górnej części nagrobka umieszczone jest duże malowidło ścienne nieznanego autorstwa ze sceną Bitwy pod Chocimiem, ujęte w dekoracyjną ramę. Poniżej malowidła umieszczony jest portret Stefana Mikołaja Branickiego z żoną, a po bokach - podtrzymywane przez aniołki malowane na blasze owalne portrety Jana Klemensa Branickiego i jego żony. W zwieńczeniu nagrobka umieszczono dekoracyjny kartusz z herbem Branickich Gryf. W kaplicy tej zobaczymy jeszcze wykonany w 2. połowie XIX wieku nagrobek Maurycego Drużbackiego, uczestnika Powstania Styczniowego z brązową figurą zmarłego, sygnowaną przez Antoniego Madeyskiego oraz nagrobek Maurycego Poniatowskiego z wykonaną przez Wiktora Brodzkiego w 1881 figurą zmarłego, klęczącego przed krucyfiksem.

           Nawy boczne pełnią w kościele funkcję kaplic, połączonych między sobą wąskimi przejściami. W nawie północnej są to: Kaplica w. Ignacego Loyoli, Kaplica Matki Boskiej Loretańskiej, Kaplica Męki Pańskiej, natomiast w nawie południowej: Kaplica Trójcy Świętej, Kaplica Archanioła Michała i Kaplica Wieczerzy Pańskiej. Na sklepieniach kaplic zobaczymy wspaniałą dekorację – barwne polichromie i stiukowe ornamenty. Przedstawiane na malowidłach sceny są związane głównie z patronami kaplic, pojawiają się też motywy związane z tematyką jedności Kościołów Wschodniego i Zachodniego oraz działalności misyjnej zakonu Jezuitów. Stiuki zostały wykonane w 1. połowie XVII wieku przez architekta Jana Falconiego i sztukatorów z jego warsztatu, oraz barwne polichromie, wykonane w XVII wieku. Stiukowe listwy zdobione pękami owoców oraz ornamentami roślinnymi i kandelabrowo-groteskowymi podkreślają bieg sklepiennych szwów, a w kluczach umieszczone są ozdobne rozety. Pola sklepień wypełniają malowane medaliony o równych kształtach.

           W Kaplicy św. Ignacego Loyoli ustawiony jest barokowy kolumnowy ołtarz wykonany w 1. połowie XVIII wieku z obrazem patrona i scenami z jego życia w polu centralnym. W górnej części ołtarza znajduje się barokowe przedstawienie Trójcy Świętej w otoczeniu aniołów, datowane na 2. połowę XVII wieku. Polichromie zdobią w kaplicy podniebia arkad, oraz sklepienie, gdzie w czterech medalionach w stiukowych ramach przedstawiono sceny z życia św. Ignacego Loyoli.

           Kolejna z kaplic - Kaplica Matki Boskiej Loretańskiej została ufundowana w XVII wieku przez burgrabiego zamku krakowskiego Andrzeja Czarneckiego. Zobaczymy tam barokowy, jednokondygnacyjny ołtarz datowany na 1. połowę XVIII wieku. W jego polu centralnym umieszczony jest obraz Matki Boskiej Loretańskiej, flankują go pary korynckich kolumn, na których wsparty jest przerwany przyczółek, ozdobiony rzeźbiarską sceną Zwiastowania i dwiema figurkami aniołów. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się drugi, mniejszy obraz, ze sceną Cudownego przeniesienia przez anioły domku Matki Boskiej z Nazaretu do Loreta. W ołtarzu tym zwróćmy jeszcze uwagę na rokokowe antepedium z płaskorzeźbioną sceną Zwiastowania. Na sklepieniu zobaczymy dekoracyjne stiukowe ramy i medaliony wypełnione malowidłami.

           Trzecia kaplica w nawie północnej pierwotnie nosiła wezwanie św. Krzyża, obecnie natomiast jest to Kaplica Męki Pańskiej. Jej wyposażenie ufundował w XVII wieku kustosz katedry krakowskiej Sebastian Komeski. Ustawiony tam barokowy ołtarz powstał w 2. połowie XVII wieku, jest to ołtarz o jednej kondygnacji flankowanej czterema korynckimi kolumnami. W polu środkowym umieszczono na tle czerwonej tkaniny krucyfiks z około połowy XVII wieku oraz dwie późnobarokowe figury aniołów. W zwieńczeniu ołtarza widnieje kartusz z Barankiem, a po jego bokach stoją dwie figury aniołków. Polichromia w kaplicy datowana jest na 1. połowę XVII wieku - na ścianie północnej widoczne są owalne medaliony ze scenami figuralnymi. Medaliony z malowanymi scenami figuralnymi, ujęte w dekoracyjne stiukowe obramienia zdobią również sklepienie.

           Pierwsza od strony prezbiterium kaplica w nawie południowej pierwotnie nosiła wezwanie św. Franciszka Ksawerego, w 1. połowie XIX wieku wezwanie zmieniono na obecne - Trójcy Świętej. Stojący w kaplicy kolumnowy ołtarz barokowo-klasycystyczny ma dwie kondygnacje. Zdobią go cztery późnobarokowe, wykonane na początku XVII wieku figury, które uosabiają cztery kontynenty. W polu centralnym ołtarza zobaczymy duży obraz z 2. połowy XIX wieku z przedstawieniem Trójcy Świętej, a w górnej kondygnacji: barokowy wizerunek św. Franciszka Regis, namalowany w 2. połowie XVII wieku. Sklepienie kaplicy zdobią polichromie z 1. połowy XVII wieku – są to cztery medaliony ze scenami z życia św. Franciszka Ksawerego. Na pilastrach w narożnikach kaplicy oraz w podniebiach arkad pojawia się dekoracja ornamentalna.

           Kolejna kaplica to Kaplica Archanioła Michała i Aniołów. Barokowy ołtarz o jednej kondygnacji zdobią XVII-wieczne figury świętych: Sebastiana i Rocha umieszczone na przyczółku oraz figura Anioła Stróża w zwieńczeniu. W polu centralnym umieszczony jest barokowy obraz datowany na 2. połowę XVII wieku, z przedstawieniem Michała Archanioła walczącego ze smokiem. Na sklepieniu kaplicy zobaczymy sceny figuralne, zakomponowane w pięciu medalionach, a w środkowym medalionie jest to scena Wniebowzięcia Matki Boskiej.

           Trzecia kaplica została urządzona z okazji kanonizacji Franciszka Borgiasza w 2. połowie XVII wieku i pierwotnie nosiła wezwanie tego świętego. W 1881 kaplicy nadano nowe wezwanie - Wieczerzy Pańskiej. Barokowy ołtarz ufundował w 2. połowie XVII wieku dla kaplicy archidiakon katedry krakowskiej Stanisław Trzebicki. Ołtarz ma jedną kondygnację, flankowaną przez cztery kolumny, w jego polu centralnym umieszczony jest barokowy ołtarz ze sceną Ostatniej Wieczerzy, a w zwieńczeniu: XVIII–wieczny wizerunek św. Alojzego Gonzagi. Na sklepieniu przedstawiono sceny z życia św. Franciszka Borgiasza, polichromia zdobi również ścianę południową kaplicy – tam zobaczymy owalne medaliony ze scenami figuralnymi.

          Zwiedzając kaplicę zobaczymy jeszcze ustawiony przy zachodniej ścianie późnobarokowy nagrobek Brzechffów, wykonany według projektu Kacpra Bażanki. Nagrobek wykonany jest z marmuru i dekorowany snycerskim ornamentem. Nad nagrobkiem umieszczono duży obraz z przedstawieniem Rafała Brzechffy w otoczeniu rodziny i jezuitów, a po bokach obrazu małe, owalne portrety zmarłych trybowane w blasze.

            Oprócz zabytkowych obrazów, nagrobków i sprzętów które możemy podziwiać zwiedzając wnętrze świątyni św. Piotra i Pawła, kościół posiada również niezwykle bogate zbiory zabytkowego rzemiosła liturgicznego, w których znajduje się wiele cennych szat liturgicznych i wspaniałych dzieł nowożytnego złotnictwa (kielichy, monstrancje, relikwiarze) oraz szat liturgicznych.

           Barokowy kościół św. Piotra i Pawła w ostatnich latach jest stale poddawany pracom konserwatorskim, w latach 90. XX wieku wykonano remont dachu i kopuły, następnie: elewacji bocznych. Zabiegom konserwatorskim poddane zostały też wszystkie kaplice boczne oraz chór muzyczny.